Depremde zayi olan defterler ve belgeler

Yaşanan deprem felaketi nedeniyle mükelleflerin can ve mal kayıplarının yanında defter, belge ve kayıtlarını da zayi olmaktadır. Zayi olan bu belgeler ile ilgili yapılacak işlemler, bildirimler de bugünlerde en çok sorulan sorular arasındadır. Defter ve belgeleri zayi olanlar zayi belgesini nereden, nasıl ve hangi sürede almaları konusunu bu yazımızda ele alacağız.

MÜCBİR SEBEP HALİ

Önceki yazılarımızda sık sık yazdığımız üzere mücbir sebep halini Türkçeye ‘’zorlayıcı nedenler’’ demektir. Deprem Vergi Usul Kanununun 13/2’nci maddesinde sayılan ‘’vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel olacak yangın, yer sarsıntısı ve su basması’’ mücbir sebep sayılmıştır. Aynı Kanunun 15/1’nci maddesinde; ‘’… mücbir sebeplerden herhangi birinin bulunması halinde bu sebep ortadan kalkıncaya kadar süreler işlemez.’’ Denilmektedir.

06 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen deprem nedeniyle Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından ilan edilen mücbir sebep hali nedeniyle aşağıdaki vergi ödevleri;

• Verilmesi gereken vergi beyannameleri ve bildirimlerinin verilme süreleri,
• Bu beyanname ve bildirimler üzerine tahakkuk eden vergilerin ödeme süreleri,
• Deprem tarihinden önce tahakkuk etmiş, ödeme süresi mücbir sebep hali ilan edilen süreye rastlayan her türlü vergi, ceza ve gecikme faizinin ödeme süresi,
• 2023 yılı motorlu taşıtlar vergisinin ikinci taksit ödeme süresi,
• Deprem tarihinden önce ikmalen, re'sen veya idarece tarh edilen ve vadesi mücbir sebep halinin başladığı tarihten sonrasına rastlayan her türlü vergi, ceza ve gecikme faizinin ödeme süresi,

31 Temmuz 2023 tarihine kadar uzatıldığı açıklanmıştı.

Açıklamaya göre;

• Mücbir sebep halinin geçerli olduğu dönemde verilmesi gereken beyanname ve bildirimler 15 Ağustos 2023 Salı Günü sonuna kadar verilebilecek,
• Bu beyanname ve bildirimler üzerine tahakkuk eden vergiler ile yukarıda ifade edilen diğer vergi, ceza ve gecikme faizleri,

31 Ağustos 2023 Perşembe günü sonuna kadar ödenebilecektir.

ZAYİ BELGESİ NEDİR NASIL ALINIR?

Zayi belgesi, Ticaret Kanunu’nun 82/7’nci ve Vergi Usul Kanunu’nun 13/2’nci maddelerindeki düzenlemelere göre; kullanma ve düzenleme zorunluluğu olan mükelleflerin kanuni defter ve belgeleri muhafaza etme ve talep halinde ilgili makamlara ibraz etme sorumluluğunun, yangın, deprem, sel felaketi gibi elde olmayan zorunlu nedenlerle yerine getirilemediğinin ispatı amacıyla alınması gereken hukuki bir belge olarak tanımlanabilir.

Bu belgeler; ticari defterler ve belgeleme özelliği olan diğer defterler ile fatura, irsaliye, gider pusulası, serbest meslek makbuzu gibi belgelerdir. Zayi olan bu belgeler Türk Ticaret Kanunu’nun 82/7’nci maddesindeki düzenleme gereğince zayi olduğunu öğrenildiği 30 gün içinde işyerinin bulunduğu yerdeki varsa ticaret mahkemelerinde, yok ise asliye hukuk mahkemelerine yazılı dilekçelerle başvurarak zayi belgesi almaları gerekmektedir.

Vergi Usul Kanunu’nun 114’ncü maddesine göre her ne kadar vergiler için zaman aşımı süresi 5 yıl ise de defter ve belgelerin saklama süreleri Borçlar Kanunu’nun 146’ncı maddesine göre genel zaman aşımı süresi olan 10 yıllık süreye tabidir.

BAŞVURU SÜRESİNDE MÜKELLEFLER TARAFINDAN YAPILMALIDIR.

11 Şubat 2023 tarihli Resmî Gazetede yayınlanan 120 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile 06 Nisan 2023 tarihine kadar çeşitli adli ve idari başvuru süreleri durdurulmuştur. Dolayısıyla, defter ve belgeleri kısmen ya da tamamen zayi olan mükelleflerin zayi belgesi almak üzere mahkemeye başvurmaları başlama tarihi 6 Nisan 2023 tarihinden itibaren başlar 06 Mayıs 2023 tarihine kadar devam eder bu tarihten sonraki talepler süresinden sonra yapıldığı gerekçesiyle ilgili mahkemeler tarafından ret edilebilir.

Zayi başvuruları tacirler yani mükellefler tarafından yapılmalıdır. Mükelleflerin, defter ve belgelerini tutan, beyan ve bildirimlerini hazırlayan meslek mensubu serbest muhasebeci mali müşavirlerin mükellefler yerine zayi belgesi talep etmeleri söz konusu olamaz.

Mükelleflerin zayi belgesi isteme talebinin son tarihi olan 06 Mayıs 2023 tarihinden sonra elektronik defter ve belgeleri dışındaki zayi olan defter ve belgeleri yerine yeni defter, fatura, gider pusulası, irsaliye, serbest meslek makbuzu ve benzeri belgeleri ilgili yerlerden temin ederek kullanmaya başlamalıdırlar.

ZAYİ BELGESİ İDARİ MAKAMLARDAN DA ALINABİLİ Mİ?

Öteden beri uygulama böyleyken, 1999 yılında yaşanan Marmara Depreminden sonra 7269 Sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun’a 31.08.1999 tarih ve 574 sayılı KHK’nın 3’üncü maddesiyle eklenen Geçici 15’inci maddesiyle aşağıdaki gibi bir uyguylama yapılmıştır.

Uygulama;

• Depremler nedeniyle defter ve belgelerini kaybeden mükellefler, durumu öğrendiği tarihten itibaren 2 ay içinde yetkili mahkemeden kendisine bir belge verilmesini isteyebilecekleri,
• Mahkemelerin gerekli gördüğü delillerin toplanmasını da emredebileceği,
• Böyle bir belge almamış olan mükellef, defterlerini ve belgelerini ibrazdan kaçınmış sayılacakları,
• Tabii afete uğrayan yerlerde bulunan mükellefin il veya ilçe idare kurullarından defter ve belgelerinin zayi olduğuna ilişkin olarak alacağı belge de yetkili mahkemeden alınmış belge hükmünde,

Sayılacağı şeklinde uygulama yapılmıştır.

Bu hüküm 17 Ağustos ve 12 Kasım 1999 tarihlerindeki depremler için geçerli olup, hali hazırda yeni yaşadığımız deprem felaketini kapsayan bu minvalde bir hüküm yürürlükte bulunmamaktadır.

Görüşümüze göre, bu uygulama yerine öteden beri uygulanmakta olan Vergi Usul Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu’nun ilgili maddelerine göre uygulama yapmanın daha doğru olacağı yönündedir.

DEPREMDE TACİR OLMAYANLAR NELER YAPACAK

Deprem tarihinde esnaf, tüccar veya serbest meslek sahibi olmayan veya bu tarihten önce mükellefiyetleri sona ermekle birlikte saklama ve ibraz ödevi bulunanlar ile bu belgeleri kullanmak zorunda olmayıp ta vergi mükellefiyeti bulunanların bu belgeleri için zayi talebinde bulunmaları gerekebilir.

Deprem sonrası insanların o kadar çok sorunları birikmektedir ki, bu günler geçtikten sonra kanuni önlemlerini almayanları ileride büyük sorunların beklediğini unutmamak gerekir.

Depremle ilgili yazılarımız devam edecektir. Bundan sonra elektronik ortamda izlenen defter ve belgeler yani fatura, irsaliye, serbest meslek makbuzları gibi belgeler olacaktır.