Potemkin Zırhlısı

Potemkin Zırhlısı ( Bronenosets Potemkin)

1925

Sergei M.Eisenstein

S.S.C.B merkez yönetim komitesinin görevlendirmesiyle sadece birkaç ayda Potemkin Zırhlısı 'nı çeken Eisenstein o sırada sadece 27 yaşındadır ve daha önce sadece bir uzun metraj film çekmiştir.
Arka arkaya gördüğümüz,sırasıyla uyuyan,uyanan ve ayağa kalkan aslan heykelleriyle "taşları konuşturan" ve bir halkın uyanışını simgeleyen metaforik "entelektüel kurgu"suyla Potemkin Zırhlısı, politik ve angaje sanatın da büyüleyici olabileceğini kanıtlayan bir başyapıt olarak ,çoğu sinema tarihçisi tarafından tüm zamanların en büyük filmi ilan edilir.

Goebbels "Nasyonal Sosyalist bir Potemkin" çekilmesi emrini verince Eisenstein faşizmin asla bu yaratıcılıkta olamayacağı cevabını verir.

Film, komünizmi Avrupa'da yayacak bir isyanın kıvılcımı olacağı korkusuyla birçok batı ülkesinde yasaklanırken, Fransa'da ve İngiltere'de ancak Stalin'in 1953 yılındaki ölümünden sonra gösterime girebilir.

Filmin efsanevi sahnesi olan Odessa merdivenlerinde Rus askerlerinin sivil halkı katlettiği sekans, orijinal senaryoda yer almamasına rağmen Eisenstien tarafından yapım sürecinde filme dahil edilir.

İlk gençlik yıllarında bir Fransız dergisinde gördüğü Odessa basamakları fotoğrafı Eisenstein'ı derinden etkilemiş ve sahnenin tasarlanmasına ilham kaynağı olmuştur. Şimdi Lenin Kütüphanesi'nde bulunan fotoğraf karesinde, at üzerindeki bir asker,kılıcıyla birisini azarlamaktadır.

Bu fotoğrafı gören Eisenstein,defalarca Odessa basamaklarına tırmanıp inmiş ve mevcut her şeyi keşfetmeye koyulmuştur. 75 çekimden oluşan sahneyi üç günde yazan yönetmen, çekimi sadece bir günde gerçekleştirmiş ve sahnenin kurgusunu da filmin çekimleri devam ederken tamamlamıştır.

Bu meşhur sahnede beyazperdeye aktarılan katliam gerçek hayatta yaşanmamıştır.

Çarlık rejimini şeytanlaştırarak lanetlemek ve dramatik etkiyi artırmak adına Eisenstein tarafından filme eklenmiştir.

Sekansa ilham veren olay ise, Potemkin zırhlısındaki ayaklanmadan yaklaşık 5 ay önce 22 Ocak 1905'te gerçekleşen Kanlı Pazar katliamıdır.

St. Petersburg'daki Kışlık Sarayın önünde toplanmış barışçıl protestolarını yapan halkın üzerine ateş açan Çarlık Ordusunun bu vahşi eylemi ,başarısızlıkla sonuçlanan 1905 Rus Devrimi'nin ateşleyicisi olmuştur.

Sahneyi çeken görüntü yönetmeni Eduard Tisse, aynı yıl Solomon Mikhoels'in çektiği Evreyskoe Schaste adlı az bilinen Yahudi komedi filminde aynı merdivenleri kullanır.

Sahnenin en unutulmaz öğeleri olan, merdivenlerden aşağı düşen bebek arabası ile gözünden vurulan kadın imgeleri günümüze kadar bir çok sanat eserine ilham verir.

Bunlar arasında Brian de Palma'nın Untouchables (Dokunulmazlar) filmi başta olmak üzere bir çok filmin yanısıra ünlü ressam Francis Bacon'un tablolarını da saymak mümkündür.

Potemkin zırhlısı filminin macerası da 20.yy siyasi tarihi gibi sancılı olur.

Eisenstein'ın kendisi için aşılamaz ilan ettiği filmi, yıllar içinde defalarca kesilir,biçilir değiştirilir üzerine müzik yazılır,Troçki'nin açılış cümlelerinin yerini Lenin'inkiler alır ve birkaç kez el değiştiren orijinal kopya yok olur .