Kendini yaratan Mary

KENDİNİ YARATAN MARY

Bu yaralar benim değil. Ben bu yarayım.

MARY SHELLEY

Yönetmenliğini Haifa Al Mansur’un üstlendiği, başrollerinde Elle Fanning ve Douglas Booth’un yer aldığı film 2017 yapımıdır. Senaryosunda Haifa Al Mansur ve Emma Jensen’in ortak imzasını taşıyan film, 18. yy. İngiltere’sinde yaşayan yazar Mary Shelley’nin gerçek öyküsüne dayanır.

Feminist bir yazar olan Mary Wollstonecraft ile siyaset bilimci William Godwin’in kızı olarak 1797 yılında İngiltere’de dünyaya gelen Mary Shelley daha on günlükken annesini kaybeder. Babasının kitapçı dükkanında çalışır ve tıpkı anne-babası gibi yazmakla ilgilenir. İngiliz romantiklerinden şair Percy Shelley ile tanışır. Percy, evli ve bir çocuk babasıdır. Henüz on altı yaşında olan Mary, babasının bu ilişkiye yönelik uyarılarını dikkate almayarak, Percy ile İsviçre’ye gider ve bir süre sonra hamile kalır.

Birlikte yeni bir başlangıç yapmaya çalışırlarken, yaşanan maddi sıkıntılar gerginliklere neden olur. Percy’nin özgür ilişki anlayışı aralarındaki romantik bağı zedelerken, Mary’nin değerleri eleştiri unsuruna dönüşür. Yağmurlu bir gece alacaklılardan kaçtıkları sırada, hasta olan bebeğinin durumu daha da kötüleşir ve onu kaybeder. Mary yas sürecinde giderek içine kapanır. Gördükleri artık onu pasifize eder ve sessizce çevresinde olup biteni izler.

Bir tiyatroda galvanizm üzerine deneysel bir performans izler. Sahne üzerinde ölü bir kurbağanın elektrik akımı ile tekrar hayata dönüyor oluşu gösterilir. Aynı elektrik akımı, ilerleyen zamanda Mary için de bir yeniden doğuş olur ve henüz on sekiz yaşındayken Frankenstein ya da Modern Prometheus’u kaleme alır.

Yayınevleri bu eserin genç bir kadına uygun olmaması, kadın yazarların tercih edilmemesi, bu hikâyeyi eşi Percy Shelley’nin yazmış olabileceği düşüncesi ile Mary’yi geri çevirir. Nihayetinde içlerinden biriyle anlaşarak beş yüz kopyanın anonim eser olarak yayınlanmasını sağlar.

FRANKENSTEIN YA DA MODERN PROMETHEUS

“Anımsa ben senin yaratığınım; senin Adem’in olmalıydım; fakat ben aslında hiçbir kabahati olmadığı halde senin mutluluktan men ettiğin düşmüş meleğim.” (M. Shelley)

Roman bir ağaca düşen yıldırım sonucu aydınlanma yaşayarak galvanizme yönelen, bu amaçla ölü bedenlerden aldığı uzuvlarla yeni bir canlı yaratmaya çalışan Victor Frankenstein’ı ve onun canavarını konu edinir. Canavar bir eş ister. Korkutucu görüntüsü nedeniyle herkes ondan uzaklaşır. Kendisine yalnız bir hayat sunduğu ve verdiği sözleri yerine getirmediği için yaratıcısını suçlar. Kim daha acımasız, daha canavar iç içedir.

Mitolojide ise Prometheus, ilk insanı gözyaşı ile yoğurduğu balçıktan yaratır. Bir heykeltıraş gibi atölyesinde kol, bacak, kafa modelleri hazırlayarak, beğendiklerini bir araya getirir. Fakat yarattığı insan, doğa karşısında hayvanlar kadar güçlü değildir. Tehlikelerden korunmak için mağaralarda gizlenen insan, gün ışığının faydasından habersizdir. Prometheus ya da Frankenstein’ın yaratımları, insanoğlunun güç tutkusunu, ölümsüzlük isteğini ve tanrıya öykünmesini anlatırken, bu tutku, ötekini aciz ve belki de yaratıcısına muhtaç kılar.

Yazarın hayatına baktığımızda, ızdırabının onu verimli kıldığını görürüz. Kayıplarını kendisine dikerek yaşamaya çalışır. Annesinin yarıda bıraktığı feminist mücadeleyi edebi ve kurgusal bir devamlılıkla günceller.

“Çevreme baktığımda, bana benzeyen hiç kimseyi görmemiş ve duymamıştım. O zaman, ben tüm insanların kaçtığı ve herkesin varlığını inkar ettiği bir canavar, dünya üzerindeki bir kusur muydum?” (M. Shelley)

Annesinin adı, babasının soyadı, evlenince eşinin soyadı, yazarken anonim… Mary Shelley, kimliksiz bir kadın gibi görünürken, bulunduğu çevreden sıyrılarak, kendinden yeni bir insan yaratır. Deneyimlerinden pişmanlık duymaz. Bütün seçimlerinin, kendisine ait olduğunun bilincindedir. Sonunda, günlerce kapalı kaldığı odasından çıkar ve yaratıcısıyla yüzleşir.