Parti bağlılığı düşük Ak Parti ve MHP seçmeninin anatomisi (III)

Seçmenlerin %11’ini oluşturan parti bağlılığı düşük AK Parti ve MHP seçmeni, ekonomik şartlar giderek kötüleşirken partilerini terk etmeye en meyilli grubu oluşturuyor. Bu seçmenler arasında iktidara kızgınlığın yaygınlaşması, birçok kişinin sandığa gitmeyerek veya muhalefete oy vererek iktidarı cezalandırmasıyla sonuçlanabilir. Ancak bu denklemde muhalefetin rasyonel ve güvenilir bir hava yaratması gerekiyor. Aksi halde parti bağlılığı düşük seçmen, olumsuz şartlara rağmen güvenmediği muhalefet karşısında partisini korumaya güdülenebilir. Dolayısıyla bu seçmenin sosyo-ekonomik, demografik, ideolojik ve etnik dağılımını incelemek ve tercihlerinde etkili olabilecek parametreleri tahlil etmek önemli.

Önceki yazılarda AK Parti ve MHP’nin parti bağlılığı düşük seçmeninin yaş, gelir, meslek dağılımlarını ve ayrıca hükümet performansı, ekonomi ve adalete bakışlarını incelemiştim. Bu yazıda partizan olmayan ve düşük partizanlığa sahip AK Parti ve MHP’lilerin ideolojik tercihlerini ele alacağım.

Sol-Sağ İdeolojik Dağılım

AK Parti ve Erdoğan son 10 yılda kutuplaşmayı artırdı ve sol-sağ ideolojik hattında sağ kanadın en ucunda konumlandı. Buna paralel olarak şu anda da Cumhur İttifakı’nın sadık seçmeninin daha sağda, daha az partizan seçmeninin ise daha merkezde konumlandığı düşünülüyor.

Tablo 1: Partizan ve Partizan Olmayan AKP+MHP Seçmeninde İdeolojiye Göre Dağılım

Araştırma sonuçları bu öngörüye uygun bulgular sunuyor. Partizan olmayan seçmenin sadece %27.8’i kendini en sağda konumlandırırken, bu oran partizan seçmenlerde %50’yi geçiyor (%51.8). Merkez sağ oranlarında bu fark daralıyor. Merkezde bulunan seçmen oranları karşılaştırıldığında ise partizan olmayan seçmenlerin ağırlığının merkezde olduğu görülüyor: Partizan olmayan seçmenin %45.1’i merkezde konumlanırken bu oran partizan seçmende sadece %17.8. Kendini merkez sol ve solda konumlandıranların oranı da partizan olmayan AK Parti ve MHP seçmeninde toplam %9.9 olarak ölçülürken, partizan seçmenlerin sadece %2.2’si merkez sol veya solda konumlanıyor.

Özetle partizan olmayan seçmeni incelediğimizde, %73’ü en sağda konumlanmayı tercih etmeyen, %55’i sağcı olmayan, %45.1’i merkezde konumlanan, yani aşırı sağ ağırlıklı partizan seçmenin aksine daha rasyonel görünümlü bir profille karşı karşıyayız.

Tablo 2: İdeoloji, Partizanlık Seviyesi ve Partiye Göre Seçmen Kümeleri (Tüm Seçmenin Yüzdelik Dağılımı)

Partizan olmayan AK Parti ve MHP seçmenleri sol, merkez ve merkez sağda yoğunlaşıyor. Seçmenlerin %11’ine tekabül eden bu grubun sadece 3 puanı kendini en sağda görüyor.

Kalan 8 puanlık kitle muhalefetin ideolojik çizgisine paralellik gösteriyor. Çünkü muhalefet partileri en soldan merkez sağa kadar tüm siyasi pozisyonlara hitap edebilecek bir kompozisyona sahipken, Cumhur İttifakı aşırı sağ ve kısmen merkez sağa sıkışmış durumda.

Muhalefet merkez ve rasyonel siyaset ile aşırı sağda konumlanmayan çoğunluğa hitap edebilir.

İdeolojik Kimlik

Tablo 3: Partizanlık Seviyesi ve Partiye Göre Seçmen Kümelerinde İdeolojik Kimlik (1-10 Arası Ortalama)

Seçmenlerin dini ve ideolojik kimliklerini ölçmek adına, 1-10 cetveli üzerinde kendilerini sırasıyla ne derece dindar, milliyetçi, sosyal demokrat ve Atatürkçü gördükleri soruldu. Partizan olmayan AK Partili ve MHP’li seçmenin ortalaması, partizan AK Parti ve MHP’li seçmen ile AK Parti veya MHP’li olmayan seçmen ve tüm seçmenin ortalamasıyla birlikte tabloya aktarılarak kıyaslanma imkanı elde edildi.

Partizan olmayan seçmenin ortalamalısına bakıldığında, tüm başlıklarda tüm seçmen ortalaması ile partizan AK Parti ve MHP seçmen ortalaması arasında konumlandığı görülüyor. Atatürkçülük ve sosyal demokratlık orta düzeyde, dindarlık ve milliyetçilik ise orta üst düzeyde ölçülüyor. Merkez ve merkez sağda yoğunlaşan partizan olmayan seçmenin buna paralel kimliklendiği görülüyor.

Partizan olmayan AK Parti ve MHP’liler partizan olanlardan en çok dindarlık ve sosyal demokratlık kimliklerinde ayrışıyor. Partizan olmayanlar kısmen daha az dindar ve sosyal demokrasiye daha az uzak. Bu sonuç bu grupta hakim olan merkez seçmen ağırlığıyla uyumlu bir tablo ortaya koyuyor.

Tablo 4: Partizan ve Partizan Olmayan AKP+MHP Seçmeninde 1990'larda Aile Oy Tercihine Göre Dağılım

Daha önceki yazılarda Türkiye’de oy tercihlerinin aile geleneği olarak nesillere aktarıldığını belirtmiştim. Bu aktarım partizan seçmende çok daha yaygın olsa da partizan olmayan seçmenlerin aile oy tercihleri de bu seçmenlerin hangi bloklar arasında tercih değiştirebileceğine dair ipuçları veriyor. Örneğin ailesi Refah geleneğinden olan seçmenin sol partilere oy vermesi 28 Şubat gibi travmalar, seküler seçmene güvensizlik, Atatürk’e bakışta farklılıklar ve Erdoğan ile kurulmuş olan duygusal bağlardan ötürü pek kolay değil.

Partizan olmayan AK Parti ve MHP seçmenlerinin ailelerinin 1990’lardaki oy tercihleri sorulduğunda, Refah kökenliler %24.4’te kalıyor. Merkez sol partilerden gelenler %10.2’ye yükselirken, partizan seçmenlerle en büyük fark bu grupta gözlemleniyor. En kalabalık gruplar millliyetçi ve merkez sağ ailelerden gelenler (%29.3 ve %28.7).

Tablo 5: 1990'larda Aile Oy Tercihi, Partizanlık Seviyesi ve Partiye Göre Seçmen Kümeleri (Tüm Seçmenin Yüzdelik Dağılımı)

Tüm seçmenin %11’ini temsil eden parti bağlılığı düşük AK Parti ve MHP seçmeninin yalnızca 2.7 puanı Refah kökenli. Geri kalan çoğunlukta merkez sağ ve sol ile milliyetçiler hakim. 1990’larda aileleri MHP veya merkez sağ partilere oy veren kişiler arasında daha az sağcı, daha merkez ve daha seküler olanların partizan olmayan grupta toplandığı anlaşılıyor.

Sonuç

Partizan olmayan AK Parti ve MHP seçmenlerinin çoğunluğu merkez ve merkez sağ pozisyonlarda konumlanıyor. Aşırı sağda konumlananlar azınlıkta. Bu dağılım bu grupta yer alan seçmenlerin dindarlık ve milliyetçilik üzerinden dışlayıcı politikalar yerine akla hitap eden kapsayıcı söylem ve somut politikalara açık olabileceğine işaret ediyor.

Dindarlıkları ve milliyetçilikleri Türkiye ortalamasının bir miktar üzerinde olsa da partizan AK Parti ve MHP seçmenlerinden daha ılımlılar. Atatürkçülük ve sosyal demokrasiye partizan seçmenlerden daha az uzaklar. Aile oy tercihleri sorulduğunda bu seçmenin çoğunluğunun merkez sol ve sağ ile milliyetçi ailelerden geldiği görülüyor. Refah Partili ailelerden gelenlerin oranı düşük.

Millet İttifakı üyeleri olarak CHP’nin merkez siyasi figürleri ile İYİ Partili siyasetçiler, CHP-DSP, ANAP-DYP ve MHP’li ailelerden gelen seçmenlere kolaylıkla hitap edebilecek politik söylem ve ajandalara sahip. Bu yakınlık muhalefet partileri ile partizan olmayan AK Parti ve MHP seçmenleri arasında köprüler kurulmasını sağlayabilir.