Rusya ile ABD yeniden temasta: Basketbolcu ve silah kaçakçısı değişimi

Önceki gün Oval Ofis’ten Rusya’ya önemli bir telefon açıldı. Telefonun bir ucunda ABD Başkanı Joe Biden, Başkan Yardımcısı Kamala Harris, Dışişleri Bakanı Anthony Blinken ve Cherelle Griner vardı. Konu Rusya’nın nükleer silah saldırı ihtimali, Ukrayna’nın işgali değildi. Telefonun Rusya’daki ucunda Cherelle Griner’in eşi Brittney Griner vardı. Brittney Griner, 32 yaşında lezbiyen bir siyah kadın basketbolcuydu. Rusya’da bir kadın basketbol takımında oynamak üzere Rusya’ya gitmiş, havalimanında üzerinde uyuşturucu bulundurduğu için tutuklanmış, Rus mahkemelerinde yargılanmış, ardından Moskova’ya yakın bir tutuklu kampına gönderilmişti.

Rusya ve ABD arasında son bir aydır askeri yetkililer seviyesinde yeniden açılan diyalog kanallarının işlemesi neticesinde, Biden ve Putin hükümetleri arasında bir tutuklu değişimi yapıldı. ABD, 2008’den beri tutuklu bulunan ünlü Rus silah kaçakçısı Victor Bout’u, Rusya ise kadın basketbolcu Brittney Griner’i serbest bıraktı.

CIA Başkanı Burns ile Rus mevkidaşı SVR Direktörü Narişkin, Türkiye’nin aracılığıyla iki hafta Ankara’da gerçekleşen görüşmede bu tutuklu değişimine karar vermişti.

İki isim de dün ülkelerine dönmek amacıyla yola çıktı. Brittney Griner’in eve dönüşü pek kolay olmamıştı.

“BİR DAHA ÜLKEME GERİ DÖNEBİLECEK MİYİM?”

Griner 17 Şubat 2022, yani Rusya’nın Ukrayna işgali başlamadan bir hafta önce, her lig sezonunda olduğu gibi Rus kadın basketbol takımı UMMC Ekaterinburg’ta oynamak için Amerika’dan yola çıktı. Griner NBA sezonunda ABD’de, Rus kadın basketbol sezonunda ise Rusya’daki kadın basketbol takımlarında oynuyor, uzun bir süredir hayatının yarısını Rusya’da, yarısını ABD’de geçiriyordu.

Sheremetyevo Uluslararası Havalimanı’nda inen Griner, havalimanında gerçekleştirilen arama sırasında gözaltına alındı. Brittney Griner’in bavulunda Rusya’da yasadışı olan esrar yağı bulunmuştu, Griner esrar yağını tüplerin içerisine koymuş ve bavuluna yerleştirmişti. Brittney Griner, böylece Amerika-Rusya ilişkilerinin en gergin olduğu dönemde büyük bir talihsizlik yaşamış, Rusya’da yasalara apaçık bir şekilde aykırı olan bir nedenden dolayı gözaltına alınmıştı.

Brittney Griner, 7 Temmuz’da gerçekleşen duruşmada bavulunda esrar yağı bulundurduğunu kabul etti ve fakat hukuka aykırı bir eylem olduğunu reddetti. Griner mahkemede “Acele bir şekilde bavulumu hazırladım, dikkatsizlik sonucu çantama esrar yağı koydum” ifadesini verdi, bilerek Rus yasalarını çiğnemediğini dile getirdi, bir sonraki duruşmada detaylı bir savunma yapmak için ek süre istedi. Mahkeme Griner’in suçu işlediğine kanaat getirdi, 9 yıl hapis cezası verdi.

Griner, şartları oldukça kötü bir tutuklu kampına gönderildi. Griner’in eşi ise Griner’in lezbiyen ve siyah olduğu gerekçesiyle ABD’nin daha az dikkatini çektiğini düşündü, sol gruplar bu nedenle Biden hükümetini eleştirdi, Griner’in eşi farkındalık oluşturmak için ülke çapında etkinlikler düzenledi, etkili isimlerle görüştü, lobi yaptı.

BASKETBOLCU KARŞILIĞINDA SİLAH TÜCCARI

ABD, 2008 yılında Tayland ile iş birliği yaparak ünlü Rus silah kaçakçısı Victor Bout’u tutuklamış ve ABD’ye getirmişti. Bout, ABD’yi hedef alan terör örgütlerine silah temin etmek ve satmak, kara para aklamak gibi suçlardan 25 yıl hapis cezası aldı. Rusya ise 2008 yılından beri Bout’un siyasi bir mahkum olduğunu söyledi.

ABD’de de basketbolcu Griner’in siyasi bir mahkum olduğunu belirtti, böylece son bir aydır başlayan diyaloglar neticesinde iki ismin iade edilmesi gündeme geldi.

Bout’un Putin için önemli bir isim olduğu düşünülüyor, bu nedenle Bout’un iadesi Putin için önemli bir başarı olarak yorumlanabilir. Yine Biden’in üzerindeki kamuoyu baskısını azaltması, dış politikada iyi haberlerin gelmediği bir dönemde bir ABD vatandaşının Rusya’dan iade edilmesini sağlaması da kendisi açısından önemli bir kazanım.

Fakat belki de bu olayın en önemli noktası, Ukrayna’nın işgalinin başlamasından itibaren sıfıra inen diyaloğun yeniden sağlanması, ve somut bir meyve vermesi. Bu tutuklu değişimi ABD ve Rusya arasında Ukrayna’da çözümün sağlanması, nükleer bir felaketin engellenmesi için bir başlangıç olabilir.