F-16 satışında son durum ne?

Dün ABD Senatosu Dış İlişkiler Komitesi Başkanı ve New Jersey Senatörü Demokrat Partili Bob Menendez, sosyal medyadan yaptığı açıklamada Türkiye’ye F-16 satışına karşı olduğunu ve bu satışı engellemeye çalışacağını açıkladı. Menendez’in bu açıklamayı yapmasının sebebi, Ulusal Savunma Yetkilendirme Bütçesi olarak bilinen National Defence Authorization Act for Fiscal Year (NDAA) yasa önerisinin nihai metninden Türkiye’ye F-16 satışına ek koşul koyan maddenin çıkarılmasıydı.

Bu Türkiye için oldukça önemli bir kazanımdı. Menendez de bu nedenle böyle bir açıklama yapmak, özellikle Türkiye’ye F-16 satışını engellemeye çalışan lobilere mesaj vermek, “Bu iş bitmedi” mesajını vermek zorunda kaldı.

ABD’nin Türkiye’ye F-16 satışının nasıl sonuçlanacağı henüz karmaşık yasama süreci nedeniyle belirsiz, fakat NDAA’dan F-16 satış koşullarını içeren değişikliğin çıkarılması oldukça önemli bir kazanım, Türkiye-ABD ilişkileri için şimdilik somut bir olumlu gelişme.

Ne olmuştu?

Süreç, Türkiye’nin resmi olarak çıkarıldığı F-35 programı için önceden yaptığı ödeme karşılığında envanterinde bulunan 80 Blok 70 serisi F-16’ın modernizasyonu ve 40 adet yeni Blok 70 serisi F-16’yı satın alma talebiyle başladı. Biden yönetimi, satın alma talebini olumlu karşıladı.

14 Temmuz’da ise ABD Temsilciler Meclisi, Türkiye’ye F-16 satışına en sert şekilde karşı çıkan siyasetçilerden biri olan New Jersey temsilcisi Demokrat Frank Pallone’nin bir yasa önerisini kabul etti. Pallone’nin ileri sürdüğü yasa önerisine göre, Türkiye’ye F-16 satılması veya Türkiye’nin elinde bulundurduğu mevcut F-16’ların modernizasyona tabii tutulması için ABD Başkanı Biden satış onayını vermeden önce Kongre’ye bu satışın ABD’nin çıkarlarına uygun olduğunu belirttiği ve satış veya modernizasyon konusu olan F-16’ların Türkiye tarafından Yunanistan’ın hava sahasını ihlal etmemesi için ABD’nin atacağı somut adımları detaylı bir şekilde açıkladığı bir bildirimde bulunması gerekecekti.

Pallone bu yasa önerisini, bağımsız bir yasa önerisi olarak sunmadı. Pallone, ABD’nin 2023 için hazırlanan Ulusal Savunma Yetkilendirme Bütçesi olarak bilinen National Defence Authorization Act for Fiscal Year 2023’te değişiklik öngören bir değişiklik önergesi olarak sundu. Yasa değişiklik önergesine toplam 244 Temsilciler Meclisi üyesi destek verdi. Bu destek veren isimlerden 184’ü Demokrat, 60’ı ise Cumhuriyetçiydi.

Senato da Temsilciler Meclisi’nin kabul ettiği NDAA’ya karşılık kendi NDAA metnini önerdi. Bu metinde, Bob Menendez’in çabalarına rağmen Temsilciler Meclisi versiyonundaki gibi F-16 şartı yer almadı.

Ne oldu?

İki meclisin NDAA versiyonları arasındaki farklılıkları gidermek için her NDAA yasama sürecinde olduğu gibi bir Ortak Komite kuruldu. Biden hükümeti, bu komitede yer alan Cumhuriyetçi ve Demokrat siyasetçilere NDAA’ya yönelik beklentilerini aktardı. Bu beklentiler arasında Türkiye’ye yönelik F-16 satışını zorlaştıran maddelerin NDAA’da yer almaması da dile getirilmiş olacak ki NDAA’nın Ortak Komite’den çıkan nihai metninde Temsilciler Meclisi versiyonunda yer alan F-16 şartı yer almadı. Sadece nihai metnin nasıl oluşturulduğunun anlatıldığı açıklama metninde, hiçbir NATO ülkesinin başka bir NATO ülkesinin hava sahasını ihlal etmemesi gerektiği vurgulandı. Yunan medyası hiçbir hukuki karşılığı olmayan bu açıklamayı bir zafer olarak yansıtsa da bu soyut bir temenniydi, Türkiye’nin adının dahi geçmediği bir niyet beyanıydı, ki yasanın bağlayıcı bir maddesi kapsamında da yazılmamıştı.

Ne olacak?

Bob Menendez, NDAA yasasının Türkiye’ye yönelik F-16 satışını engellemek için sadece bir yasal araç olduğunu söyledi. Menendez haklı. Biden yönetimi, Türkiye’ye F-16 satışının yapılması için resmi bildirimi Senato ve Temsilciler Meclisi’ne yaptıktan sonra Menendez bu satışın gerçekleşmemesi için özel bir yasa önerisi hala verebilir. Fakat bunun için NDAA metninden F-16 satışını zorlaştıracak şartları çıkaran Kongre üyelerini ikna etmesi gerekecek. NDAA metninden F-16 satışını zorlaştıran maddeler çıkartıldığı ve bu süreçte Biden yönetiminin Demokratlar ve Cumhuriyetçileri ikna ettiği için Menendez’in bunu başarması bana kalırsa zor.

Türkiye ABD Büyükelçisi Murat Mercan’ın ve Türkiye’nin, uzun bir süredir ABD Kongre üyeleriyle kurduğu temaslar sonuç vermiş gözüküyor. Fakat, Kongre’de etkin bir isim olan Menendez’in bir sonraki hamlelerini beklemek gerek. F-16 satışı gerçekleşene kadar gözümüz Kongre’de olacak gibi duruyor.