Anadolu futbol devriminin gözyaşları  

Eskişehirspor’un inişiyle birlikte Eskişehir, “yaşanacak ve gezilecek bir kent” olarak markalaştı bu kez de. Kim bilir belki de Eskişehirspor da bir gün endüstriyel futbolun gerekleriyle kulübü devralacak olanlarla küllerinden doğar.

Bir zamanların fırtına takımı, Süper Lig’de (1. Lig) üst sıralar için mücadele eden futbol kenti Eskişehir’in kırmızı siyahlı ekibi Eskişehirspor’un iki sezon önce liglerin bitmesine altı hafta kala TFF 1’den TFF 2. Lig’e düşmesi kesinleşmişti. Ertesi sezon 3. Lig’e ve nihayet bu sezon da amatör lige kadar düştü! Kırmızı Şimşekler covid salgını döneminde de TFF 1’den düşmüş ama salgın nedeniyle düşme kaldırılınca bir sezon daha bu ligde oynama şansı bulmuştu. 1991-92 sezonunda da TFF 1’den bir alt lige düşmüş ancak ertesi sezon hemen çıkmıştı.

Şimdi bir umut, gözler federasyonda. Yine bir idari kararla 58 yılın kırmızı siyahlıları profesyonel liglerde devam edebilir mi? Yoksa amatör kümede mi sahaya çıkacak? Bu soru burada dursun, gelin sizi Kırmızı Şimşeklerin efsanevi mazisine bir yolculuğa çıkarayım. Anadolu futbol devriminin lideri olan bir takımın, camianın gözyaşlarına karıştırayım gözyaşlarınızı…

ES..ES..ES… Kİ..Kİ..Kİ…

1970’li yıllarda tribünleri “Es..es..es… Ki..ki..ki… Eski.. eski… Es-es-es” tezahüratıyla inleten Eskişehirspor, taraftarın verdiği isimle “Es-Es” taraftarları yasta, camia yasta. 1960’ların ikinci yarısında, 70’lerde en kötü maçlarda bile tribünlerinden çatlak bir ses çıkmazdı Kırmızı Şimşeklerin. Bütün Anadolu da neredeyse Eskişehirsporluydu o zamanlar. Türkiye, Eskişehirspor’unki gibi tribünü zor görür. Öyle bir örgütlenme dünyada da sayılıdır. O uyum, o ruh, o enerji inanılmazdı. O yılların tribünlerini coşturan bir marş şöyle:

es - es geliyor es – es/bu iş şakaya gelmez

amigo orhan çıkınca

tek vücut olur herkes

`es - es - es - ki - ki – ki

eski - eski - es`

beşiktaş’ta hiç yok ses

çünkü kalmadı nefes

aman es-es geliyor

cafer çabuk getir bez

`es - es - es - ki - ki- ki

eski - eski -es`

kanaryalar bir nefes

milyonluk forvet enfes

gegiç taktik verince

molnar bozarmış abdest

`es - es - es - ki - ki – ki

eski - eski - es`

cimbomlarda bir heves

takımlar etmeyin pes

es-es’leri yenene

69 mercedes

`es - es - es - ki - ki – ki

eski - eski - es`

Çocukluğumda ve ilk gençliğimde Fotospor’dan ve radyodan maçlarını hayranlıkla takip ettiğim o güzel takım şimdi amatörde. Her şey bir rüya gibi. 58 sene önce kurulduğu ilk yılda katıldığı bugünün TFF 1’inde şampiyon olup Süper Lig’e (1. Lig) çıkan Es-Es yüzünden bütün kent bayram yeri, 58 sene sonra ise adeta hüzün denizi… Peki, “Anadolu Futbol Devrimi”, “Es-Es Hikayesi” nasıl doğmuştu? Es-Es’in bir zamanlar yeniden ayağa kalkmak üzere dibe battığı günlerin bir Ekşi Sözlük girdisinden özetle bakalım:

“65’LERDE DOĞDU BU RENKLER/TAPARCASINA SEVDİ BU KALPLER”

“Siz hiç bedensiz bir ruhu sevdiniz mi? Aşağıda bedensiz bir ruha duyulan bir aşkın hikayesini okuyacaksınız. Bu hikaye Anadolu insanının imkansızlıklara rağmen bu ülkede iyi bir şeyler olabileceğinin hikayesidir. Bu hikaye, on binleri yıllarca bütün imkansızlıklara, bütün engellere rağmen peşinden sürüklemiş bir büyük aşkın hikayesidir. Türkiye’de bir futbol devrimi yapan Kırmızı Şimşeklerin hikayesidir.

Her şey 1965 yılında ufak bir apartman dairesinde başlar. Rahmetli Aziz Bolel, ‘Eskişehir’de bir fabrika kurar gibi Eskişehirspor’u kuracağız’ diye bitirir bu aşkın doğmasına sebep olan sözlerini. Bu binada bulunanlar on binlerce insanı peşinden sürükleyecek büyük bir aşk yarattıklarının farkında değillerdir belki de.”

Kırmızı Şimşeklerin kırmızı-siyah renkleri almasının ise iki bildiğim nedeni var. Birincisi, Es-Es’in kurulduğu yıl Fransa şampiyonu olan Nantes’ın renklerinin çok beğenilmesi. İkincisi, TFF’nin kendilerini çabucak kabul edip şimdiki TFF 1’den başlatması için TFF Başkanı Orhan Şeref Apak’a bir jest yapılmak istenmesi. Çünkü, Apak, Gençlerbirliği patentlidir.

Es-Es amblemindeki üç yıldızın hikmeti ise şudur: Eskişehirspor; İdman Yurdu, Esnafspor ve Akademi Gençlik takımlarının birleşmesinden oluşmuştur ve her yıldız o takımlardan birisini temsil etmektedir.

Efsane Es-Es’in hafızalara kazınan, yaşı 60’ın üzerindeki futbolseverlerin bir çırpıda sayabileceği ve çoğu A Milli formayı giyen meşhur onbiri şöyleydi: Mümin (Taşkın), İlhan (Abdurrahman), Necdet (Faik), Kamuran, İsmail, Nuri, Nihat, Vahap, Fethi, B. Burhan, Ender. Diğer önemli yedek futbolcular da hatırladığım Ayhan, Halil, K. Burhan’dı. Necdet genç yaşta kansere yenilmiş, onun yerine on bire Faik monte edilmişti.

EFSANE AMİGO ORHAN

Es-Es’i “Es-Es” yapan çok önemli bir unsur da kuşkusuz taraftarı, tribünüydü. O tribünün lideri ise Amigo Orhan’dı. O zamanlar “amigo” denirdi, şimdi “tribün lideri” deniliyor. Neler yapardı Amigo Orhan? Tribünde Brezilya tribünlerinden sonra, bir zamanların 19 Mayıs gösterileri gibi kartonlarla şekil şemal yapardı. 20-30 bin taraftarı deplasmana taşıyan efsane takımın efsane amigosuydu. Futbolda sadece teknik direktörler ve futbolcular mı transfer teklifi alır? Türkiye’ye tezahüratı öğreten -hem de belden yukarısını- Amigo Orhan da almış fakat elinin tersiyle geri çevirmiştir hiç düşünmeden. Tribünler Amigo Orhan’la takım üst ligde de alt liglerde de olsa saatler öncesinde dolardı ve maç saati nasıl gelirdi anlaşılmazdı. Bir de bakmışsınız, top santrada!

Bir Ekşi Sözlük girişi şöyledir Amigo Orhan’la ilgili:

“Amigo Orhan’ı tarif etmeye, satırlara yansıtmaya olanak yok. 34 yıl Berlin Filarmoni Orkestrası’nı yöneten büyük şef Herbert von Carajan neyse, Orhan da oydu. Orkestra mı yönetiyor, tezahürat mı yaptırıyor, anlayamazdınız. Tribünde akortsuz mırıltı bile olmazdı. Binlerce sesi notalarla yönetişi, ona yön verişi tam bir sanat şaheseriydi. Onun yaratıcılığına bugüne dek futbol sahalarında kimse erişemedi. Çünkü o bir amigo değil, büyük bir sanatkardı.”

ANADOLU FUTBOL DEVRİMİNİN LİDERİ

Ekşi Sözlük’ten devam edelim:

“Haziran’ın 19’unda, 1965’te kurulan Eskişehirspor, 1966’da 1. Lig’e çıktı. 1967-68 sezonunda sekizinci oldu ve ondan sonra da birincilikleri kıl payı kaçırdı. Türkiye 1. Ligi’ni (şimdiki Süper Lig-M.A.K.) üç kez ikinci olarak tamamladı. Cumhurbaşkanlığı Kupası, Başbakanlık Kupası ve Türkiye Kupalarını müzesine götürdü. Balkan Kupası’nda finale çıkan ikinci Türk takımı oldu. Avrupa Kupalarında başarılı sonuçlar aldı. Ünlü İspanyol takımı Sevilla’yı Fethi Heper’in son 9 dakikada attığı 3 golle elemesi ülkemizde bayram havası estirirken, Avrupa’da şok etkisi yarattı.

Pek çok ilke ve rekora imza atan Eskişehirspor’un bir de Dünya rekoru kırdığını biliyor muydunuz? Eskişehirspor 3.Lig’de (şimdiki TFF 2. Lig-M.A.K.) deplasmana en çok taraftarla (27 bin) gitme Dünya rekorunu kırdı. İşte bu olay, bedensiz bir ruha duyulan aşkın en büyük göstergesidir.

Eskişehirspor pek çok şaibe sonrasında yaşadığı çöküş döneminden kurtulamamış ancak ona aşık olanların aşkı hiçbir zaman bitmemiştir ve bitmeyecektir. Çünkü bu aşk kazanılan başarılarla değil, Eskişehirspor’un gerçekleştirdiği ‘Anadolu Futbol Devrimi’ ile doğmuştur.”

“NİHAT-FETHİ-ENDER/FİLELERE GÖNDER”

Hayal meyal hatırlıyorum; ilk defa Dolmabahçe’de 3-1’lik bir Fenerbahçe maçında izlemiştim Es-Es’i. Tribünler tıklım doluydu. Çok çekişmeli bir maç olmuştu. O zamanların dillerden düşmeyen güzel bir tekerlemesi, “Nihat-Fethi- Ender/Filelere Gönder”di. Nihat-Fethi-Ender, Es-Es’in forvet üçlüsüydü. Bir dönem A Milli Futbol Takımında da oynayan Nihat sağ açık, Ender sol açık, gol krallığında adı hep geçen Fethi santrfordu. Fethi Heper, sonra akademisyen olmuş, “Prof.” unvanı almıştı. Ender de önce FB’de sonra da Bundesliga’da Eintracht Frankfurt’ta oynamıştı. Stoper İsmail Arca ve Kamuran da A Milli Takım’da yer alan, son olarak 2-1’lik Almanya maçından hatırladığımız önemli futbolcularıydı kırmızı siyahlıların.

Gelin, kısa bir yolculuk yapıp “Nihat-Fethi-Ender”e gidelim…

Nihat Atacan: Es-Es’i “Es-Es” yapan ve zamanında A Milli Takım formasını da giyen en önemli futbolculardan birisiydi. “Nihat-Fethi-Ender/Filelere Gönder” sloganına adını yazdıran kahramanlardandı. Takımdaki lakabı Tatarca “Kaç Nihat” anlamına gelen “Tıy Nihat”tı. O kaçtı mı kimse tutamazdı. Karşısındaki rakip darmadağın olur, feleğini şaşırırdı. 1985’te Malatyaspor’u da ilk kez Süper Lig’e çıkaran teknik direktör oldu.

Fethi Heper: 1944 Eskişehir doğumlu ve efsane takımın efsane gol kralı. Avrupa maçlarında İspanyol Sevilla’ya hat-trick yapan, Fin Mikelli’yi dörtleyen santrafor. Bir uluslararası karşılaşmada 4 gol atan başka futbolcu hatırlamıyorum. “Nihat-Fethi-Ender”’in tam da göbeğindeki futbolcu. A Milli Takım’da da gollerini atıp iki kez Süper Lig’de gol kralı olarak adını sadece Es-Es’in değil Türk futbol tarihinin sayfalarına altın harflerle yazdıran isim. Futbol hayatının sonrasında akademisyen olarak maliye ve vergi alanında 1981’de doçent, 1988’de profesör unvanı alan ilk ve tek futbolcu. O nedenle de çok özel bir yeri var.

1969-70 ve 1971-72 sezonlarında 1. Lig’de (Süper Lig) leblebi gibi gol atarak efsane gol kralı olmuştur ve “gelmiş geçmiş en büyük Eskişehirsporlu futbolcu” unvanını hak etmiştir. Havadan gelen topları yine havada ve göğsünde kontrol ettiğinden “Çengel” ve “demir gömlek” lakaplarını almıştır. 1970’te UEFA ilk turunda Eskişehirspor İspanya’da 1-0 yenildiği Sevilla’yı rövanşta 78’de 1-0 geriye düşse de tüm ümitler kaybolup stadın dörtte üçü boşalsa da Fethi Heper son 9 dakikada 3 gol atıp Es-Es’i ikinci tura çıkarmıştır. Böylece futbolun 90 dakika olduğunu hatırlatıp “Endülüs üç defa kırmızı” dizesine ilham vermiştir.

1970’lerin başlarında GS, Taçsız Kral Metin Oktay’ı devreye sokarak Fethi’yi renklerine katmak ve doğacak boşluğu doldurmak ister. Metin, “Seni GS’ye almaya geldik” der ama şu karşılığı verir Fethi: “Ben Eskişehirspor’a söz verdim Kral, onlar benden çok şey bekliyor, aynı durumda sen GS’yi bırakır mıydın?”

Futbol hayatı sonrasında Milliyet’te spor yazarlığı, daha sonraları TFF YK Üyeliği, Eskişehir temsilciliği yapmıştır.

Eskişehir Anadolu Üniversitesi’nde okutulan kitaplara da imza atan, Türk Vergi Sistemi dersini anlatan futbolcu-akademisyen Fethi Heper, televizyon programlarında futbola hevesli gençlere hep eğitimlerini de devam ettirme öğüdü vermiştir.

Ender Konca: Ünlü slogana hayat veren isimlerden, Es-Es’in efsanesi. Bileğine müthiş hakim forvete dönük yırtıcı orta saha futbolcusu. A Milli Takım yanında FB ve Eintracht Frankfurt forması da giymiştir. 1970’te Köln’de oynanan ve 1-1 sonuçlanan Almanya-Türkiye maçında ünlü Alman bek Berti Vogst’u çalım manyağı yapan Ender, o maçtan sonra Almanya’ya transfer kapısını açtı.

SÜPER LİG’DE 30 SEZON

1965’te kurulan Eskişehirspor 58 sezonda, çeşitli dönemlerde 30 sezon Süper Lig’de mücadele etti. Es-Es, kurulduğu ilk sezon olan 1965-66 ve sonradan 1983-84, 1994-95, 2007-2008 sezonlarında TFF 1. Lig’de şampiyon olarak Süper Lig vizesi almıştı. Son olarak Süper Lig’den 2015-16 sezonunda TFF 1’e düştü ve ertesi sezondan bu yana da aşağıya doğru indi de indi.

35 BİNLİK STATTA, AMATÖRDE…

Maçlarını 34,930 seyirci kapasiteli Yeni Eskişehir Stadı’nda oynayan Eskişehirspor son birkaç sezonda transfer kısıtları ve ceza puanı ile başladı liglere.

Kurulur kurulmaz TFF 1’de şampiyon olup Süper Lig’e çıkan ve Anadolu takımlarının idolü olan, çoğuna renklerini veren, Trabzonspor’dan, Bursaspor’dan çok önce bir zamanlar ki Göztepe gibi Üç Büyüklere kafa tutan Kırmızı Şimşekler gelecek sezon muhtemelen 35 binlik statta amatör kümede oynayacaksa, güzel oyun futbola gönül veren birisi olarak nasıl üzülmem ki? Acaba Eskişehir de çok üzgün mü? Toparlanıp neyi kaybetmekte olduğunu fark eder mi? Kenetlenip toparlanır mı? Yeni bir yolculuğa çıkar mı? O yolculuk sonucunda yine çabucak profesyonel liglerde hissedilir mi?

Efsane başkan Aydın Begiter’lerin, Amigo Orhan’ların, Nihat-Fethi-Ender’lerin; ezcümle Tatar Eskişehir’in çocuklarının, tribününün yarattığı Es-Es, endüstriyel futbolun çarkları arasında eridi gitti göz göre göre… Kozmopolitleşen Eskişehir, o grubu yuttu hikayesi ile, oluşturduğu efsanesiyle birlikte… Eskişehirspor’un inişiyle birlikte Eskişehir, “yaşanacak ve gezilecek bir kent” olarak markalaştı bu kez de. Kim bilir belki de Eskişehirspor da bir gün endüstriyel futbolun gerekleriyle kulübü devralacak olanlarla küllerinden doğar.

Etiketler
Eskişehirspor Eskişehir Bolu Futbol