Gıda Sektöründe Ar-Ge Sorunu
AKP iktidarının gıda politikaları bilimsel veriye değil, çoğunlukla popülist ve günü kurtarmaya yönelik reflekslere dayanıyor. TÜBİTAK, KOSGEB, TKDK, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, yandaş çıkar ilişkisiyle Ar-Ge destekleri sağlıyor. Gıda sermayedarının kendi bütçesiyle yapması gereken yatırımı biz, vergilerimizle sermayedara hediye ediyoruz. Ortada Ar-Ge de yokken.
Gıda sermayedarları Ar-Ge merkezleri açıyor, Ar-Ge departmanları oluşturuyor. Çünkü Ar-Ge ismi onlara prestij kazandırıyor. Ar-Ge adı altında bir şeyler yapınca AKP iktidarı vergi muafiyetleri ve teşvikler sağlıyor. TÜBİTAK, KOSGEB, TKDK, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı gıda alanında Ar-Ge adı altında birçok destek veriyor. Desteklenen projelerin çoğu rapor ve sonuç aşamasında birbirinin kopyası. Özgün çalışma yok. Mevcut bağlar yandaş-çıkar ilişkisine dönüşmüş durumda.
Gıda sermayedarı, sahip olduğu tarlaya teknolojik sulama sistemi taktırırsa AKP iktidarından Ar-Ge desteği alıyor. Soğuk hava deposunda yeni bir teknoloji kullanırsa da. Üretim hacmini artıracak bir ekipman satın alırsa da. Ar-Ge desteklerinin neredeyse tamamı, gıda sermayedarının harcayacağı paranın devletin kasasından ödenmesini sağlıyor. Gıda üretim hacminin artmasını, dünyada yapılan Ar-Ge çalışmalarını Türkiye’ye uyarlamayı ya da ürünleri lokalize etmeyi hedefliyor.
Ür-Ge’ye Dönüşen Ar-Ge Projeleri
Üniversitelerle sanayi arasında kağıt üstünde iş birlikleri var. Üniversiteler, gıda sanayisinin ihtiyaçlarına göre nitelikli personel eğitmek için bu iş birliklerini gerçekleştirdiğini açıklıyor. Ama ne öğrencilerimiz bu iş birliklerinin çıktısına göre eğitim alıyor ne de bu iş birliklerinden doğan bilimsel araştırmalara katılıyor. Gıda sanayisi üniversiteleri proje yazacak memur gibi görüyor. Üniversiteler de gıda sermayedarlarını para musluğu olarak algılıyor. Hepsi bu.
Büyük gıda sermayedarları, Ar-Ge merkezlerinde inovatif gıda ürünü geliştirmek yerine mevcut ürünü daha ucuza mal etmeyi hedefliyor. Mevcut ürünlerin farklı seçenekleri tasarlanıyor. Ar-Ge yerine ürün geliştirme yapılıyor. Temel motivasyon en iyisini nasıl yaparız ya da yeni bir ürün ya da teknoloji nasıl kazandırırız değil. Geliştirilen inovasyonun %90’ı ambalaj değişikliği, isim değişikliği, yeni bir reçeteyi “-muş” gibi göstermekten ibaret.
Ar-Ge alanında yetkin mühendislerimizin sayısı çok az. Yetişenler yurtdışında gıda işletmelerinde çalışmaya gidiyor. Dünya trendleri, sürdürülebilirlik, gıda teknolojisi ve dijitalleşme üzerine Türkiye’de çalışamıyorlar. Katma değerli üretim, küresel marka yaratma, gıda teknolojilerinde sıçrama gibi hayaller sadece lafta kalıyor.
