İstanbul’un Kuştepesi İzmir’in Romanları ile kardeş olur mu?

Kuştepe, İstanbul’un tamamı Roman olmasa da belli başlı Roman mahallelerinden birisidir. İyi bildiğim ve arkadaşlarım, ahbaplarım olan Kuştepe’den başka Hacı Hüsrev (Feriköy), Kasımpaşa, Kadıköy-Merdivenköy, GOP-Sarıgöl ve bir zamanlar en ünlü Roman mahallesi olan Sulukule’yi de iyi bilirim. Bilmediğim başka da vardır belki ama en ünlü, bilindik Roman mahalleleri bu saydıklarımdır.

Geçenlerde Kuştepe’deydim ve mahallenin Roman muhtarı Eyüp Demirkıran’ı da ziyaret ettim bir vesileyle. Kuştepe tamamen Romanlardan oluşmasa da burası Romanların dominant olduğu bir mahalle. Eyüp Muhtar ise kuruluşu 70 yılı aşan mahallenin ilk Roman muhtarı. Kuştepe’deki Romanlar başta Gönen ve Trakya, İstanbul’un ve Anadolu’nun farklı yerlerinden gruplar halinde gelip yerleşmişler muhite. Roman olmayan kesimler de gelip yerleşince karma bir mahalle oluşsa da Kuştepe bir Roman gettosu havasında. Çiçekçilik ve müzisyenlik burada da ruhlarında var ve temel geçim kaynakları.

Eyüp Muhtar’la beraber Roman milletvekili ortak arkadaşımız Özcan Purçu’yu arayıp neşeli bir konuşma da yaptık.

Eyüp Muhtar’la sohbetimizde aklıma bir fikir geldi; Kuştepe ile İzmir’den bir Roman mahallesi 'kardeş mahalle' olsa nasıl olurdu? Bu fikir Eyüp Muhtar’a cazip geldi. Bakalım Purçu ve İzmir’deki çok sayıda Roman mahallesi ve Roman muhtardan, örneğin Ege Mahallesi’nden bir yankı gelecek mi? Bu konunun takipçisi olacağım.

Tabii İzmir’de daha çok Roman var. Hatta İzmir'dekiler ülkemizde en çok kentleşen kesim diyebilirim. Bu da kentte bir derinliklerinin olmasından, muhitlerinin kent merkezine yakın ve hatta bitişiğinde olmasından kaynaklanıyor büyük ölçüde. İzmir’de Roman nüfusu hakkında elimde sağlıklı bir veri yok ama sadece Konak ilçesinde, yani kentin merkez ilçesi diyebileceğimiz ilçede çok sayıda Roman muhtar olduğunu biliyorum. Roman belediye meclis üyesi de Roman dernekleri de var. Yerel yönetimlerde de hatırı sayılır ölçüde Roman çalışan da var. Tabii kentlileşen Romanlar çeşitli iş kollarında kendi işlerinin de sahibi durumundalar geleneksel çiçekçilik, müzisyenlik, hurdacılık vb. meslekler yanında.

İZMİR’DEKİ ROMAN AĞIRLIKLI MAHALLELER

1873’de İzmir’de yapılan bir nüfus çalışmasında anlıyoruz ki tam olarak sayı belirtilmese de kentte daha o zaman kategoriler içinde sayılmasından ciddi bir Roman nüfus olduğu anlaşılıyor. Şimdilerdeki Roman mahallesi sayısı muhtarlık bazında 30’dan fazla. Romanların ağırlıklı olduğu İzmir’deki mahalleleri şöyle sayabiliriz (Tabii ayrıca bazı ilçelerde de Roman mahalleleri var):

Konak: 1. Kadriye, 2. Kadriye, Barış, Boğaziçi, Cengiz Topel, Ege, Emir Sultan, Faik Paşa, Ferahlı, Güney, Halkapınar, Hilal, İsmetpaşa, Murat, Sakarya, Süvari, Tan, Tuzcu, Ulubatlı, Ülkü, Zeytinlik.

Karşıyaka: Dedebaşı, Örnekköy, Yalı.

Çiğli: Maltepe, Güzeltepe ve Şirintepe (dağınık halde).

Gaziemir: Gazi, Irmak.

Bornova: Erzene.

Buca: Göksu.

Romanlar ekonomik kaygılarla Konak, Karşıyaka, Bornova’da merkezin hemen kenarında yerleşik. Tabii kentler büyüyünce yukarıda da değindiğim gibi bu yerleşimler merkezde kalmış durumda.

Romanların oturduğu ikametgâhlar genelde ruhsatlı olmakla birlikte gecekondu havasında ya da bir tık ilerisinde. Ancak şimdilerde özellikle kentsel dönüşüm atmosferine giren kent merkezine bitişik mahallelerde gerilim oluşuyor ve planlamalarda, uygulamada haklarını koruma kaygısıyla süreçlere katılmak istiyorlar. Bu noktada İzmir Milletvekili Purçu, dernekler ve muhtarlar ile kanaat önderlerinin tutumu önemli. Çünkü aradaki köprü olacak bu kesim.

Romanlar kentsel dönüşüm olsa da dayanışmalarını sürdürmek ve bir arada yaşamak istiyorlar. Alışkanlıkları, refleksleri bu doğrultuda. Çünkü ekonomik ve sosyal olarak kendilerini birey olarak daha zayıf, bir arada olduklarından daha güçlü hissediyorlar. Aralarında az sayıda olan bazıları ancak sınıf atlamak ve yer değiştirmek eğiliminde.

EGE MAHALLESİ’NDEKİ GERİLİM

Nitekim İzmir’in en önemli ve güçlü Roman mahallesi olan Ege Mahallesi bitişiğindeki kentsel dönüşüm çalışmaları sancılı başladı. İlk etap yıkımından sonra başlayan inşaatlar 10’uncu kata çıkınca sardı mahalleliyi bir endişe; acaba onların dönüşümü de böyle mi olacaktı?

Buradaki yaklaşık 5 bin nüfus yüz yıldır yaşadıkları ve yurt bildikleri muhitlerinden çıkarılma korkusuna kapıldı. Yükselen çok katlı binaları gördükçe artık burada gelenek ve göreneklerine göre bir arada yaşayamama endişesi her geçen gün artıyor. Onların tek istediği kültürlerine ve yaşam tarzlarına uygun, yerinde dönüşüm projesi ve aynı mahallede yaşamak… Bunun için de dönüşüm projelerinde katılımcı olmak, söz hakkı istiyorlar. Ege Mahallesi, Sulukule gibi yerinden olmak istemiyor, tarzlarına uygun yerinde dönüşüm istiyor.