Gıda Güvenliğinde Blokzincir ve Yapay Zeka Devrimini Kaçırıyoruz
Gıda güvenliğine dair endişeler artarken, Türkiye'deki gıda zincirinin manipülasyona açık olması da artık gıda politikalarında çağın ötesine geçme ihtiyacını tetikliyor.
Gıda zincirimiz manipülasyona açık durumda. Gıda işletmelerimizde sevk belgelerini, gıda güvenliği kayıtlarını, analiz sonuçlarını tahrif etmek çok basit bir işlem haline gelmiş durumda. Bu kayıtların neredeyse tamamını hâlâ elle dolduruyoruz. Evraklarda bir manipülasyon gerçekleştiğinde bunu kanıtlamak neredeyse imkânsız oluyor. Gıda politikalarımızda çağın ötesine geçemememiz, gıda suçlarının aynı şekilde devam etmesine yol açıyor.
Blokzincirle İzlenebilirlik Nasıl Sağlanır?
Gıdanın hammadde halinden soframıza gelene kadar izlenebilir olması, gıda sistemimizin anahtarı. Gıda güvenliği denetimleri ve gıda kalitesinin korunması, izlenebilirlik kayıtlarını inceleyerek ve sorunları ortaya çıkararak mümkün olur. Ancak bu kayıtları hâlâ elle tutuyoruz.
Gıda sahtekarları, stratejik zekâya sahip, sistemimizin tüm açıklarını bilen kişiler. Mevcut izlenebilirlik altyapımız, gıdada taklit ve tağşiş yapılmasının zeminini hazırlıyor ve bu kişilerin yakalanmamasını sağlıyor. Sahtekârlığın kaynağını, kayıtları manipüle edenlerin dışında kimse tespit edemiyor.
Bu zinciri dijitalleştirmemiz gerekiyor. Bunu yapacak olan da Tarım ve Orman Bakanlığımızın kendisi olmalı. Bakanlık, tüm gıda işletmelerinin entegre olacağı, hammadde tedariğinde ve gıda sevkinde kullanmak zorunda olacağı bir blokzincir altyapısını kurmak zorunda. Bu sayede tüm gıda güvenliği kayıtlarımız dijitalleşir, manipülasyonun önüne geçeriz ve saniyeler içinde tüm verilere ulaşabiliriz.
Makine Öğrenimiyle Gıda Denetimlerinin Niteliği Artırılmalı
Gıda, tedarik zinciri boyunca biyolojik, kimyasal ve fiziksel tehlikelere açık. Bir bulaşma yaşandığında ciddi sağlık riskleri oluşuyor. Bunu en net şekilde, özellikle yaz aylarında artan gıda zehirlenmeleriyle görüyoruz. Bu nedenle blokzincirin yanına makine öğrenimini de entegre etmeliyiz.
Yapay zekâ; gıda güvenliği standartlarını, tehlikelerini ve tarihini bilmeli, olası durumları blokzincir üzerinden önceden tespit edebilmeli. Böylece denetim personelinin yükünü azaltır, riskli alanları henüz sorun yaşanmadan belirleyebiliriz.
Bu sistemi kurabilecek ve kullanabilecek mühendislerimiz ve altyapımız var. Ancak AKP iktidarının vizyonu bizi engelliyor. Zekâmızı sadece silah sanayisinde kullanıyoruz, gıda aklımıza bile gelmiyor. Bu sistemi kurarken de mutlaka kamusal olarak kurmalı, özele taşere etmemeliyiz. Bugün yapmazsak yarın gelişmiş ülkelere yine taviz vermek zorunda kalacağız.
