Dünyada düşüyor, Türkiye'de zamlanıyor

Birgün Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) küresel gıda fiyatlarının kasımda geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 8,5, bir önceki aya göre ise yüzde 1,3 düştüğünü açıkladı.

FAO’dan yapılan yazılı açıklamaya göre, uluslararası pazarlarda tahıl, bitkisel yağ, süt ürünleri, et ve şekerden oluşan beş ana gıda maddesinin fiyatları ve ticareti takip edilerek ölçülen Gıda Fiyat Endeksi, kasımda 160,8 puana geriledi.

Endeks, kasımda geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 8,5, bir önceki aya göre ise yüzde 1,3 düşerek Mayıs 2016’dan bu yana en düşük seviyesine geriledi.

BİTKİSEL YAĞ FİYATLARI ETKİLİ OLDU

Küresel gıda fiyatlarının gerilemesinde, palm yağı ve bitkisel yağlardaki fiyat düşüşleri etkili oldu. Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi geçen ay ekime göre yüzde 5,7 düşüş kaydetti ve son 12 senenin en düşük seviyesine geriledi.

Altı aydır düşen FAO Süt Ürünleri Fiyat Endeksi kasımda bir önceki aya göre yüzde 3,3 azaldı. Büyük çaplı stoklardaki ve ihracat arzındaki artış, tereyağı, peynir ve tam yağlı süt tozu için daha düşük fiyat kotasyonlarına yol açtı.

Tahıl Fiyatları Endeksinin aylık yüzde 1,1 azalışında buğday ihracatında belirgin artış, mısırdaki yoğun ihracat rekabeti ve yeni mahsül pirinç alımları rol oynadı. Et fiyatları ise az miktarda gerilerken, sadece sığır eti fiyatları artış gösterdi.
Brezilya’da şeker üretiminde beklenen belirgin azalış şeker fiyat endeksinin kasımda yüzde 4,4 artmasında etkili oldu.

TÜRKİYE’DE FİYATLAR ÇOK YÜKSEK

Dünyada gıda fiyatları düşerken Türkiye’de ise fiyatlar çok yüksek. Son bir yıllık süre hesaplandığında gıda fiyatlarında yaşanan ortalama artış yüzde 30’lar seviyesinde. Mayıs ayında 394,19 olan gıda fiyat endeksi, kasım ayında 458’e yükseldi. Kasım ayında yaşanan yavaşlamaya rağmen başta et, süt, yumurta gibi ürünlerde bu rakamlar çok daha yüksek.

FİYAT ARTIŞININ NEDENİ DIŞA BAĞIMLILIK

Ekonomist Zülfikar Doğan: Fiyatlardaki artışın nedeni tarımdaki bağımlı politikalar

FAO’nun açıkladığı küresel gıda fiyatlarına baktığımız zaman, son dört beş yıldır benzer bir tabloyu görüyoruz. Bunun da nedeni Türkiye son dönemde dünyada gıda alanında kendi kendine yeterli ilk on ülke arasındayken, 2000’li yıllardan bu yana hızla bu özelliğini yitirmeye başlaması. Bunun da nedeni, özellikle Türkiye’nin yerli üretebildiği gıdaları ithal etme yoluna başvurması. AKP döneminde 2002’den bu yana ithalat uygulaması çok daha fazla artmaya başladı. Çünkü tarımsal desteklemeler kalktı. En son şeker fabrikaları özelleştirildikten sonra pancar kotaları daraldı, yerli tütüne destek bitti, geçmişte zeytinden pamuğa, buğdaya kadar destekleme alanları vardı. Devletin tarımsal kurumları, üretici birlikleri piyasaya dengeleyici olarak giriyorlardı üretici lehine. Ama bu kurumların hepsi kapatıldı, özelleştirildi ya da destek çekildiği için güç olarak da zayıfladılar. Üretici korumasız kaldı. Dolayısıyla; tarımsal üretim hızla düşüşe geçti. Çünkü üretici, harcadığı paranın karşılığını piyasada bulamamaya başladı. Hükümet de içerde bu tür üretim daralmasından kaynaklanan fiyat artışını dizginlemek için ithalata başvurdu. Özellikle son dönemde canlı hayvandan tutun ete kadar hepsi Türkiye’nin yerli olarak ürettiği ürünler olmasına karşın tonlarca ithalata başlandı. Türkiye, 4 5 milyar dolarlık gıda ihracatı yaparken, 12 13 milyar dolara yakın gıda ithalatına kaynak ayırmaya başladı. Yerli üretici yoksullaşırken, Afrika’daki canlı hayvan üreticileri Türkiye’den milyarlarca dolar para kazanmaya başladı. Türk lirası da değer kaybettiği için daha yüksek fiyatla tüketiciye ulaşmak zorunda kalıyor. Yakın gelecekte de bu tabloda iyileşme olmasını beklemiyorum. Çünkü Türkiye’de şu anda tarımsal üretim yapılabilecek alanların %20’si %30’u boş durumda. Üretici üretmekten, besici besicilikten soğudu. Nasıl enerjide Rusya’ya, İran’a bağımlı hale geldiyse gıda fiyatlarında da giderek ithalata bağımlı hale gelmeye başladı.