Kadının İnsan Hakları Derneği Harekete Geçti... İstanbul Sözleşmesi Artık AİHM'e Emanet!

Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesine karşı 2,5 yılı aşkın süredir mücadele veren Kadının İnsan Hakları Derneği, iç hukuk yollarının tükenmesi üzerine davayı AİHM’e taşıdı. Dernek, çekilme kararının örgütlenme özgürlüğü ve adil yargılanma hakkını ihlal ettiğini vurguladı.

Kadının İnsan Hakları Derneği (KİH), Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden 2021 yılında Cumhurbaşkanı kararıyla çekilmesine karşı sürdürdüğü hukuki mücadeleyi uluslararası alana taşıdı. İç hukuk yollarının tükenmesinin ardından, dernek 18 Nisan 2025 tarihinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) bireysel başvuru yaptı. Başvuruda, çekilme kararının örgütlenme özgürlüğü, adil yargılanma hakkı, etkili başvuru hakkı ve ayrımcılık yasağını ihlal ettiği belirtildi.

DANIŞTAY TARİHİNİN EN KALABALIK DURUŞMASI

Türkiye, 2021 yılının Mart ayında, kadınların ve toplumun geniş kesimlerinin itirazlarına rağmen, bir gecede alınan kararla İstanbul Sözleşmesi’nden çekilen ilk ve tek ülke oldu. Bu karar, kadınlar ve LGBTİ+’lar tarafından hem sokaklarda hem de hukuk önünde güçlü bir direnişle karşılandı. KİH, Danıştay’a başvurarak çekilme kararının iptalini talep eden davacılar arasında yer aldı. 28 Nisan 2022’deki duruşma, Danıştay tarihinin en kalabalık duruşması olarak kayıtlara geçti. KİH’in davası ise 28 Kasım 2023’te Danıştay 10. Dairesi’nde görüldü.

Duruşmada, Türkiye’nin sözleşmeden yalnızca “kâğıt üzerinde” çekildiği, ancak toplumun sözleşmeye sahip çıkmaya devam ettiği vurgulandı. KİH, asıl zaferin mücadele eden kadınlar ve LGBTİ+’lara ait olduğunu ifade etti. Ancak Danıştay, savcıların aksi mütalaasına rağmen, KİH’in de aralarında bulunduğu tüm başvuruları oy çokluğuyla reddetti. Aralık 2024’te temyiz başvurusu da reddedilince, KİH Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yaptı. Başvuruda, örgütlenme özgürlüğü ve adil yargılanma hakkının ihlal edildiği belirtildi.

İSTANBUL SÖZLEŞMESİ, AİHM'DE

Anayasa Mahkemesi’nin daha önceki benzer başvuruları gerekçesiz reddetmesi, KİH’in başvurusunda da farklı bir karar çıkmayacağı kanaatini güçlendirdi. Bu nedenle dernek, iç hukuk yollarının etkili olmadığını belirterek AİHM’e başvurdu. AİHM başvurusunda, çekilme kararının aşırı sağ grupların baskısıyla alındığı, karar sonrası kadınlara ve LGBTİ+’lara yönelik saldırıların arttığı vurgulandı. Ayrıca, kararın kanuni ve meşru bir dayanağı olmadığı, demokratik toplum düzeninde gerekli ve orantılı bir işlem olmadığı ifade edildi.

İstanbul Sözleşmesi, kadınların, çocukların ve ayrımcılığa açık grupların şiddetten uzak bir yaşam sürmesi için uluslararası alanda en güçlü araçlardan biri olarak kabul ediliyor. AİHM’in bu başvuruya vereceği karar, yalnızca Türkiye için değil, küresel çapta toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik tehditlere karşı da önemli bir dönüm noktası olacak. KİH, Anayasa Mahkemesi kararını bekleme olasılığına karşı, AYM kararından sonra AİHM’e yeniden başvuru yapılabileceğini de belirtti.

'VAZGEÇMİYORUZ'

KİH, konuyla ilgili yaptığı açıklamada şu ifadelere yer verdi:

"Şiddetten uzak, özgür ve eşit yaşamak bir Cumhurbaşkanı kararıyla lütfedilmediği gibi, bir Cumhurbaşkanı kararıyla da elimizden alınamaz. Mahkemenin kararı ne olursa olsun bu gerçeği değiştirmez. Haklarımıza ve özgürlüğümüze yönelen politikalara karşı sokakta ve hukuk önünde mücadele etmeye devam edeceğiz. İstanbul Sözleşmesi bizim, vazgeçmiyoruz."

KİH’in bu adımı, Türkiye’de kadın hakları ve toplumsal cinsiyet eşitliği mücadelesinde yeni bir sayfa açarken, uluslararası alanda da yankı uyandırması bekleniyor.