'Merkez Bankası 400 ton altın sattı' iddiası: Tartışmalar nasıl başladı, ekonomistler ne dedi?

GERÇEK GÜNDEM

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın 400 ton altın sattığı iddiası, son günlerde sosyal medyada en çok tartışılan konulardan biri.

Söz konusu iddia Türkiye'de, Bloomberg tarafından yayınlanan haberden yola çıkılarak ileri sürüldü. Burada merkez bankalarının altınlarının bir kısmının depo edildiği İngiltere Merkez Bankası'nın altın piyasalarında normal olmayan bir fiyatlama görüldüğü belirtildi, şunlar kaydedildi:

"Normal dönemlerde cent bazında oynayan altın fiyatlarının 1 dolarlık bir fark ile işlem görmesinin ancak bir merkez bankasının işlem yapabileceği büyüklükte olduğu iletildi."

Fiyat farkı ve işlem, ABD Merkez Bankası Fed'in faiz artırımlarına gittiği süreçte ülkelerin, faiz baskısı ile gerileyen altın fiyatlarına karşın kendilerini korumak amacıyla dolar rezervini artırmak amacıyla da yapılmış olabileceğine dair yoruma yol açarken, bu işlemi yapan merkez bankası ise merak konusu oldu.

Kamuoyunda akla gelen ilk ülkelerden biriyse, Türkiye'ydi.

Örneğin Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın eski doktoru olarak bilinen 22. Dönem Milletvekili Turhan Çömez, kişisel Twitter hesabında "450 ton Türk altın rezervinin İngiltere’de tutulduğu, bunun 400 tonunun satılarak dolar alındığı ve dövizin frenlenmeye çalışıldığı, vatandaşların altınlarının bu nedenle finansal sisteme dahil edilmek istendiği konuşuluyor Londra’da. Bu doğru olabilir mi Nebati?" diye sordu.

Ancak ekonomistlere göre bir durumun yaşanması ihtimali mümkün görünmüyor.

Mahfi Eğilmez, kendi ismini taşıyan internet sitesinde söz konusu iddiaya ilişkin yayımladığı yazısında şu bilgiyi verdi:

"Uluslararası altın ağırlığı ölçüsü olarak troy ons (31,1 gram) kullanılıyor. Buna göre yaklaşık toplam 658 milyon gram (658 ton) tutarındaki altın 21,2 milyon ons ediyor. Bu toplamın 3,8 milyon onsu (2,5 milyon onsu TCMB’ye, 1,25 milyon onsu da bankalara ait) İngiltere Merkez Bankasında saklanıyor (bu altınların orada bulunmasının amacı swap işlemi yapabilmek.) Bugün itibarıyla altının ons fiyatı 1.846 dolar. Buna göre TCMB’nin rezervlerinde yer alan ve İngiltere Merkez Bankası’nda tutulan altın miktarının piyasa değeri bugünkü fiyatlarla (3,8 milyon ons x 1.846 USD =) 7 milyar dolar ediyor. 13 Mayıs 2022 tarihini taşıyan TCMB Uluslararası Rezervler ve Döviz Likiditesi Raporuna göre altın rezervlerinin miktarı 22 milyon troy onsa yükselmiş görünüyor.

'GEÇMİŞ DENEYİMİM VE BİRİKİMİM BANA, TCMB'NİN BÖYLE BİR İŞLEM YAPMAYACAĞINI SÖYLÜYOR'

Merkez Bankası’nın iddia edildiği gibi böyle bir işlem yapıp yapmadığını önümüzdeki günlerde bankanın finansal tabloları yayınlandığında göreceğiz. Her ne kadar günümüzde yol göstericiliğini yitirmiş olsa da geçmiş deneyimim ve birikimim, bana, TCMB’nin böyle bir işlem yapmayacağını söylüyor. Her şeye karşın TCMB hesapları en açık hesaplardan birisidir ve uluslararası kuruluşlar (IMF, BIS, OECD) bu verileri günü gününe yakından izlerler."

Ekonomist Uğur Gürses de Eğilmez'le aynı görüşte. Gürses'in T24'te yayımlanan yazısında bu iddiaya ilişkin en çok yöneltilen sorulardan bazılarına verdiği yanıtlar şöyle:

- Merkez Bankası Türkiye'deki altınları Londra'da satmış olabilir mi?

Söylentilerde sözü geçen 400 ton altının Londra'da satılmış olması mümkün değil. Bloomberg'in haberinde de satılan miktardan da 400 tondan da bahsedilmiyor. Ama söylenti böyle bir haber varmış gibi yayılıyor.

Ayrıca, fiziksel olarak Londra'da olmayan bir altın varlığının spot piyasada satılması mümkün değil. Spot piyasada teslimatlar çoğunlukla Londra'da (Loco London) yapılıyor. Bankanın da zaten Londra'da Britanya Merkez Bankası'nda 117 ton altını var. Bunun da yaklaşık 40 tonu kendi mülkiyetinde değil.

'PİYASAYI TEMELDEN SALLAR'

- 400 ton altın satılmış olabilir mi?

400 ton altının satılması piyasayı temelden sallar. Londra piyasasında 10-15 ton altın satışı bile piyasada hissedilir. Piyasa özelliğini bilmeyenler için komplo hikâyesi.

WGC verilerine göre, Nisan ayında borsalar dışındaki ikinci el piyasada (OTC) günlük işlem hacmi 72.7 milyar dolar. Yani kabaca 1200 ton altın demek. Belli bir anda bunun yüzde 1'ini bile satmak fiyatı çok düşüreceği gibi, kimin sattığı bile konuşulur. 400 ton altın demek 23 milyar dolarlık altın demektir ki piyasa fiyatının 1 dolar değil, çok daha fazlasını sarsardı; 3 güne yayılarak bile satılmış olması mümkün değil.

Asıl hikâye, altın piyasasında merkez bankalarının giderek çok daha aktif hale geldiğidir. Burada da akla ilk TCMB'nin gelmesi uzak ihtimal olmalıydı.

'SWAP YAPILSAYDI MALİ TABLOLARDAN GÖRÜRDÜK'

- Merkez bankaları altın rezervlerini nasıl kullanırlar?

Birincisi, başta Londra piyasasında altın mevduatı yaparak altınlarını borç verip faiz kazancı elde ederler. İkincisi döviz sıkışıklığı ile karşılaştıklarında altın swapı yaparak; altın borç verip döviz borç alırlar. Bu durum çok nadirdir.

Doğrusu, Merkez Bankası'nın döviz likiditesi sağlamak için altın satmak yerine altın swapı yapması daha muhtemel olurdu. Zaten bunu içeride, (tersinden) altın borç alıp-TL borç vererek yapıyor. Bu borç aldığı altınların (kendi altınları da olabilir) dış piyasalarda swap yapabilmek için altının teslim edileceği yerde (çoğunlukla Londra) tutuluyor olması gerekir. Bankanın kendi malı olup Londra'da tutulan miktar kabaca 78 ton. Kaldı ki swap yapılsaydı dahi mali tablolardan görebilecektik.

Altın swapı ile altın borç verip döviz borçlanma durumu iç politikada 'altınları rehin bırakma' olarak ezici bir eleştiri konusu olacağından pek olası değil.

'SÖYLENTİLERİN ASILSIZ OLDUĞUNU SANIYORUM'

- Merkez Bankası altınları satıp da satmamış gibi bilançosunda gösterebilir mi?

Hayır. Bunu yapacak görevli, yönetim sorumluluğu olan bürokrat ya da denetçi suç işlemiş olacağını bilir. Bunun da ötesinde ulusal parayı basan bir kurumun bilançosunda tahrifat yapması, yanıltıcı ve yalan bilgiler yayımlanması ülkeye verilecek çok büyük bir zarar.

'ASIL MESELE, BU GÜVENSİZLİK BELİRTİSİ SÖYLENTİLERİN NASIL ÖNLENECEĞİ'

Sonuçta, altın satışı ile ilgili söylentilerin asılsız olduğunu sanıyorum. Düşük miktardaki satışı bile zayıf ihtimal görüyorum. Asıl mesele, bu güvensizlik belirtisi söylentilerin nasıl önleneceği. Aynası bastığı paranın itibarıdır, duruşudur bir merkez bankasının; güven bununla sağlanır. Şeffaflık ve hesap verilebilirlik patikası da en büyük payandasıdır."