Yanlış hesap Şanghay'dan da döner: Rusya, Orta Asya ülkeleri üzerindeki etkisini nasıl kaybetti?

ANALİZ - BARIŞ KAYGUSUZ

Orta Asya ülkeleri Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan, 30 yılı aşkın bir süre önce Sovyetler Birliği'nden bağımsızlıklarını kazanmalarının ardından Rusya ile çok yakın siyasi ve ekonomik ilişkilere sahip olmayı sürdürmüşlerdi.

Ancak bu durum Ukrayna'daki savaşla birlikte değişmeye başlamış gibi gözüküyor.

Bölgeyi yakından takip eden uzmanlara göre Orta Asya'daki Rusya etkisinin gerilemesinde birden fazla sebep var ve bunlardan en etkilisi eski bir Sovyet ülkesine yönelik işgal hareketinin kendi ülkeleri için de bir örnek oluşturabileceği endişesi.

Bu durum Orta Asya ülkelerinde Pekin'in etki alanını genişletirken, Rusya'nın bölgedeki vekil güçleri ve yerel siyasi elitler arasındaki gerilimi de artıyor.

SEMERKANT'TA GÜN YÜZÜNE ÇIKAN GERİLİM YENİ DEĞİL

Şanghay İşbirliği Örgütü'nün Semerkant'taki liderler zirvesinin arka planda kalan temalarından biri de bu gerilimin gün yüzüne çıkmasıydı. Ukrayna'daki savaş nedeniyle Çin ve Hindistan liderlerinin tepkisini çeken Putin, Kırgız Cumhurbaşkanı Japarov tarafından da ikili görüşme öncesi bir süre bekletilmişti.

Esasında bu gerilimin yeni olduğunu söylemek güç. Zira bu durumun en çarpıcı örneklerinden birini geçtiğimiz Haziran ayında St. Petersburg Ekonomik Forumu'nda yaptığı konuşmada Ukrayna'nın doğusundaki Rusya yanlısı ayrılıkçı cumhuriyetleri tanımayı reddeden Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Tokayev vermişti.

Oysa ki 2022'nin hemen başında Kazakistan'da yaşanan sokak gösterilerine karşı Tokayev, Rus askeri birliklerini ülkeye davet etmiş, bu durum Kremlin'in Kazak yönetimi üzerindeki etkisinin artacağının bir işareti olarak yorumlanmıştı.

Benzer şekilde Özbek Cumhurbaşkanı Mirziyoyev'in Çin lideri Şi Cinping'i havaalanında karşıladıktan kısa süre sonra Putin'i karşılamaya yardımcısını göndermesi de Semerkant'ta oluşan tabloyu netleştiren olaylardan biriydi.

YENİ EKONOMİK MODEL ARAYIŞI HIZLANDI

Orta Asya ülkeleri için Rusya'nın yerel siyasetteki güçlü etkisi yeni değil. Ancak tüm kaynaklarını Ukrayna'daki işgale ayıran Kremlin'in etkisindeki gerileme bu ülkeler için yeni ekonomik modeller oluşturmak adına bir fırsat penceresi aralıyor.

Bloomberg'in rakamlarına göre Avrupa Birliği'nin en büyük ekonomisi Almanya, 2022'nin ilk yarısında Kazakistan'la olan ticaretini yüzde 80, Özbekistan'la olan ticaretini ise yüzde 111 oranında artırdı.

Özbekistan yönetimi ayrıca ŞİÖ zirvesinde Çin ile 15 milyar dolar değerinde bir ticaret ve yatırım anlaşması imzaladı.

ŞİÖ'nün ardından Kazak, Kırgız ve Özbek bankaları bu hafta Rusya'nın Visa ve Mastercard alternatifi Mir sistemini yasaklama kararı aldı.

Rusya'nın Batı'dan gelen yaptırımları aşmak için çıkış noktalarından biri olan Orta Asya'nın Ukrayna'daki savaşın ardından ABD Hazine Bakanlığı'nın odak noktasındaki bölgelerden biri haline gelmesi ve Rusya'nın zayıflayan etkisi bölgedeki yeni ekonomik model arayışını da hızlandırmış gibi gözüküyor.

KAZAKİSTAN SEFERBERLİKTEN KAÇAN RUSLARA KAPILARINI AÇTI

Rusya'da kısmi seferberlik ilan edilmesinin ardından ülkeyi terk etmeye çalışan birçok kişiye kapı açan ülkelerden biri de Kazakistan oldu.

Durumu 'umutsuz' ve 'insani' olarak değerlendiren Kazak lideri Tokayev, Kazakistan'ın savaştan kaçanların güvenliğini sağlayacağını söyleyerek Rusya'nın Ukrayna işgalini de kınayan bir açıklama yaptı.

Ocak ayında yaşanan ayaklanmayı bastırmak için Rusya ve Belarus ordusundan destek alan Kazakistan'ın eylüle gelindiğinde Kremlin'i giderek artan seviyede karşısına alan bir tutum sergilemesinin altında ise yeni bir güvenlik mimarisi arayışı yatıyor.

Zira Kazakistan'ın kuzeyindeki Rusya ile sınır bölgelerinde geniş oranda etnik Rus nüfusu bulunuyor ve Ukrayna işgalinin Kazakistan için de bir örnek oluşturmasından endişe ediliyor.

Bu durum bölgedeki diğer ülkeler gibi Kazakistan'ı da Rusya ekseninden uzaklaştırarak, Putin'in Ukrayna'daki kayıplarının listesini uzatıyor.