Fark edilmeyen önemli bir ziyaret: Lindsey Graham Türkiye’de

2 Temmuz 2022 Cumartesi günü Mabeyn Köşkü’nde Türk basının gerektiği kadar ilgisini çekmeyen çok önemli görüşme gerçekleşti. Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim...

2 Temmuz 2022 Cumartesi günü Mabeyn Köşkü’nde Türk basının gerektiği kadar ilgisini çekmeyen çok önemli görüşme gerçekleşti. Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, South Carolina Senatörü Cumhuriyetçi Lindsey Graham ile bir araya geldi. Gündem yoğundu: ikili siyasi ve ekonomik ilişkiler, terörle mücadele, savunma sanayii alanındaki iş birliği konuları, Ukrayna-Rusya Savaşı, Karadeniz tahıl sevkiyatı, Suriye, Ege-Akdeniz…

Görüşmenin en önemli somut çıktısı ise Lindsey Graham’ın Türkiye’ye F-16 satışı konusunda yoğun destek vereceğini ilan etmesi oldu. Graham sosyal medya hesabından paylaştığı mesajda Türkiye’nin önemli bir NATO müttefiki olduğunu vurguladı: “Türkiye’ye ziyaretim oldukça verimli geçti, Biden yönetiminin Türkiye’ye F-16 satışı kararını desteklemek için elimden geleni yapacağım.” Graham ayrıca Türkiye’ye F-16 satışının Türk ordusuna katkıda bulunacağını ve bunun Türkiye müttefiki ABD’nin de çıkarına bir durum teşkil edeceğini belirtti.

Türkiye’nin talebi oldukça basit ve rasyonel bir talep: Türkiye’nin S-400 savunma sistemini alması üzerine resmi olarak çıkarıldığı F-35 programı için önceden yaptığı yaklaşık 1 milyar 400 milyon dolarlık ödeme karşılığında envanterinde bulunan 80 Blok 70 serisi F-16’ın modernizasyonu ve 40 adet yeni Blok 70 serisi F-16’yı satın alma isteği.

Bu talep uzun bir süredir Türk-Amerikan ilişkilerinde ve son iki senedir üç kez gerçekleşen Erdoğan-Biden görüşmelerinde ana gündem maddelerinden biriydi, fakat Madrid’de geçtiğimiz hafta düzenlenen NATO Zirvesi’ne kadar bu talep üzerinde bir uzlaşı sağlanmamıştı. Türkiye’nin Finlandiya ve İsveç’in NATO üyeliğine davet edilmesi için ileri sürdüğü blokajı kaldırdığı üçlü mutabakat metninin imzalandığı NATO Zirvesi’nde Cumhurbaşkanı Erdoğan ve ABD Başkanı Biden üçüncü kez bir araya geldi ve F-16 satışları konusunda en somut adım atılmış oldu.

Biden görüşmenin ardından gerçekleştirdiği basın toplantısında Türkiye’ye F-16 satışının gerçekleşmesi için elinden geleni yapacağını açıkladı. Böylece F-16 satış süreci başlamış oldu.

Bu satış sürecinde Cumhuriyetçi Senatör Lindsey Graham’ın rolü beklenenden çok daha fazla olabilir.

Bunun sebebi, 2022 Kasım’da düzenlenecek olan ABD ara seçimleri ve F-16 satışının gerçekleşmesi için Kongre’nin bu satışı engelleyecek bir yasa tasarısını kabul etmemesi gerekiyor.

Fark edilmeyen önemli bir ziyaret: Lindsey Graham Türkiye’de - Resim : 1

KONGRE ENGELİ

Kongrenin rolünü anlamak için ABD’nin yabancı ülkelere silah satış rejimini tekrardan hatırlamak gerekiyor.

Silah İhracatı Kontrolü Yasası (Arms Export Control Act-AECA) 36 (b) kısmı uyarınca, başka bir ülkeye yönelik silah satış talebinin gerçekleşmesi için ABD Başkanı’nın onayı gerekmektedir. ABD Başkanı’nın silah satış talebini onaylaması için de öncelikle AECA yasası uyarınca öngörülen süre içerisinde konuyu Temsilciler Meclisi ve Senato’dan oluşan Kongre’ye bildirmesi gerekmektedir. Bu bildiri ise genellikle Dışişleri Bakanlığı’nın kararı üzerine Savunma Bakanlığı’na bağlı Savunma Güvenliği İşbirliği Ajansı (The Defense Security Cooperation Agency) aracılığıyla yapılmaktadır. Bildiriler Temsilciler Meclisi Sözcüsü, Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komitesi ve Senato Dış İlişkiler Komitesi’ne yapılmaktadır. ABD yönetiminin satış için resmi bir adımda bulunmasından kaç gün önce Kongre’ye bildirimde bulunulması gerektiği ise satışın NATO ülkesi veya yasada özel olarak belirtilen yakın müttefiklere, satış miktarı veya silah türüne göre değişebilmekte fakat genellikle 20-30 günlük bir bildirim süresi bulunmaktadır.

Kongre, kendisine yapılan bildirimi yasada öngörülen bu süre içerisinde incelemekte, sorularını Dış İşleri Bakanlığı’na yöneltmekte ve geniş kapsamlı bir süreç yürütmektedir. Eğer Kongre yasada öngörülen 20-30 günlük süre içerisinde silah satışının engellenmesine yönelik herhangi olumsuz bir karar almazsa ABD yönetimi Başkan’ın onayı ile satışı gerçekleştirebilmektedir. Yani, günün sonunda herhangi bir satış talebi için Kongre’nin onayı gerekmemekte, sadece Kongre’nin arzu etmesi durumunda bu satış talebini engelleme olasılığı bulunmaktadır.

Kongre’nin satışa yönelik olumsuz bir karar alması için hem Senato hem de Temsilciler Meclisi’nin satışı engelleyen bir yasayı kabul etmesi gerekmektedir. Bu yasa iki meclis tarafından da kabul edildikten sonra Başkan’ın onayına sunulmaktadır. Başkan ise genellikle kendi öne sürdüğü bu satış talebini arzuladığı için satışı engelleyen yasaları veto edecek ve Kongre’ye geri gönderecektir veya satışın koşullarında değişiklik yapılması olasılığını dile getirecektir. Başkan tarafından veto edilen yasa tasarısının aynen kabul edilmesi için Senato ve Temsilciler Meclisi’nin de ayrı ayrı mevcut yasa tasarısını 2/3 üye sayısıyla kabul etmesi gerekmektedir. Başkan’ın vetosunu etkisiz kılmak ve yasa tasarısını aynen kabul etmek için 100 senatörün bulunduğu Senato’da 67 senatörün, 435 Temsilciler Meclisi üyesinin bulunduğu Temsilciler Meclisi’de 290 temsilcinin oyu gerekmektedir. Ancak bu yolla söz konusu silah satış talebi Başkan’ın veto kararına rağmen Kongre tarafından engellenebilecektir.

Türkiye, bu nedenle sadece 34 senatör, 146 Temsilciler Meclisi üyesini ikna ederek F-16 satış sürecinin devamlılığını sağlayabilir ve Kongre’de çıkabilecek herhangi bir engel yasasını durdurabilir. Cumhuriyetçi Lindsey Graham, özellikle Trumpçılarla arası iyi olan, merkez Demokrat senatörlerle iletişim halinde olan biri olarak bu süreçte Türkiye lehine bir faaliyet yürütebilir.

Fakat Lindsey Graham’ın asıl faydası, satış süreci Kasım 2022 sonrasına kalırsa ortaya çıkacaktır.

ABD’DE YAKLAŞAN SEÇİMLER VE F-16 SÜRECİ

Kasım 2022’de ABD ara seçimlere gidiyor. Temsilciler Meclisi’nin tamamı, Senato’nun ise 1/3’ü yeniden seçilecek. Büyük ihtimalle Biden yönetimine olan tepkiler, ekonomik şartlar nedeniyle Cumhuriyetçiler her iki mecliste de çoğunluğu elde edecek. Bu ihtimal karşısında eğer F-16 satışları Kasım ayına kadar uzarsa Türkiye’nin hem Kongre’deki Cumhuriyetçi çoğunluk hem de Demokrat Biden yönetimi ile aynı sayfada olması gerekecek. Senato’daki tecrübeli Cumhuriyetçilerden biri olan Lindsey Graham’in Senato Cumhuriyetçilerin hakimiyetine geçmesi durumunda Kongre’deki yasama süreçlerinde etkin bir rol oynayacağı kesin.

Bu nedenlerden ötürü Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın ve ABD senatörü Cumhuriyetçi Lindsey Graham’ın gerçekleştirdiği görüşme Türkiye için oldukça önemli ve kritik.

Etiketler
Türkiye