Ergenler Wall Street'i darmadağın ederken

Geçtiğimiz hafta sadece ABD borsası değil dünya ekonomisi inanılmaz bir olayla sarsıldı. Bunun sebebi küresel ekonomik kriz, pandemi ya da siyasi gelişmeler değildi. Bir çeşit forumlar topluluğu olan reddit kullanıcılarıydı. Reddit aynı Twitter, Facebook gibi bir sosyal medya sitesi. Çeşitli topluluklar oluşturarak herhangi bir konu hakkında fikir alışverişi yapabileceğiniz bir ortam. Spordan siyasete hemen her konu hakkında bir “subreddit” var.

Bu “sublardan” bir tanesinin adı da r/wallstreetbets. Bu topluluğun maksadı ise küçük yatırımcıların kendileri arasında finansal tavsiyeler vermesiydi. Ancak bu reddit kullanıcılarının sistemde bir açık bulması dünya borsasına milyarlarca dolar kaybettirecekti.

Peki ne oldu?

r/wallstreetbets üyeleri ABD borsasının devlerinin “shorting” adı verilen bir yöntemle inanılmaz paralar kazandığını farkettiler. Shortingi kısaca özetlemek gerekirse “tersine yatırım” diyebiliriz. Batmasına kesin gözüyle baktığınız bir firmanın hisselerini borçlanarak alıyor ve doğrudan satıyorsunuz. Borcunuzu ödeme günü geldiğinde hissenin değeri düşmüş oluyor ve ödediğiniz para kazandığınızdan çok daha az oluyor. Bu sayede bir firmanın batmasından kar elde etmiş oluyorsunuz. Shorting çok riskli görülen bir yöntem ama borsa devleri sahip oldukları sermaye ve kamuoyuna açık olmayan bilgilerle hangi şirketin batacağını diğer herkesten daha iyi biliyor. Bu sayede elde ettikleri kar inanılmaz boyutlara ulaşıyor. Yaptıkları iş aslında illegal, ama bunun peşine düşebilecek güçte kimse de yok.

Shorting büyük şirketler için kazançlı olsa da bir riski her zaman yanında taşıyor… Ya batacak şirket bir anda değerlenirse?

İşte “Gamestop olayı” burada başlıyor. Gamestop ABD’de bir perakende oyun satış mağazası. Satışların dijitale kayması ve Covid ile birlikte batmanın eşiğine gelmiş bir şirketten bahsediyoruz. Batacağına o kadar kesin gözüyle bakılıyordu ki malum yatırım şirketleri piyasadaki bütün Gamestop hisselerine shorting yapmıştı. İşte reddit kullanıcıları bunu farkettiler ve küçük yatırımcılar, kollektif bir şekilde batmasına kesin gözüyle bakılan Gamestop’un hisselerini satın almaya başlayınca şirket bir anda değerlendi.

Birkaç gün önce 5 dolardan işlem gören Gamestop hisseleri 400 dolarlara ulaştı. Değerlenme oranı %1000’i geçti. Sadece birkaç günde Citadel ve Melvin gibi ABD finans devleri 70 milyar dolardan fazla zarar ettiler. Bu sırada ise babasından aldığı 500 doları yatırım için kullanan 18-20 yaşındaki gençler birkaç gün içinde 10 000 dolar gibi paralara sahip oldular. Akım bir anda dünyaya yayıldı. 600 000 üyeli r/wallstreetbets şu anda 6 milyon üyeye sahip. Hindistan’dan Avustralya’ya reddit kullanıcıları Gamestop hisselerine yüklenmeye devam ettiler.

İlk müdahale ise küçük yatırımcıların hisse almak için kullandığı “Robin Hood” uygulamasından geldi. Robin Hood önce Gamestop’tan hisse alımlarını kapattı. Sonra ise insanların sahip olduğu hisseleri “sizi korumak için yapıyoruz” bahanesi ile zorla satışa koydu. Ayrıca o sırada hissenin değeri olan 220 dolardan değil 118 dolardan satışa koymuşlardı. Bu olay serbest piyasanın neredeyse “kutsal” görüldüğü ABD’de inanılmaz bir tepkiye yol açtı. Ardından da davalar teker teker açılmaya başlandı.

Olay Gamestop’tan shortingin bolca yapıldığı başka firmalara da sıçradı. Sırada bir sinema salonu zinciri AMC ve daha önceden bildiğimiz Blackberry, Nokia gibi firmalar vardı. Redditteki birkaç ergen Wall Street’in para baronlarına kök söktürüyordu. Peki medyanın tepkisi ne oldu?

ABD medyası panik halde!

ABD merkezi medyası küresel sermayeyi azıcık bile tehdit edebilecek her konuda olduğu gibi yine savunma hattına geçmişlerdi. CNBC-E, NBC, CNN gibi kanallar reddit kullanıcılarının borsa manipülasyonundan yargılanması gerektiğini bağıra bağıra söylüyorlardı. Yayına aldıkları şirket temsilcileri panik halde hükümeti müdahaleye çağırıyordu. Çiçeği burnunda Biden hükümeti hemen “yakından takip ediyoruz” diye açıklama yaptı.

Bunun ötesinde her zaman olduğu gibi “istenmeyen” reddit hareketine etiketler yapıştırılmaya başlandı. Ne alakadır bilinmez, para alım satımı yapan reddit kullanıcıları “neo-nazi” olmakla suçlandı. Aşırı sağcı oldukları söylendi. Bir tanesinin Melvin yatırım şirketinde çalışan üst düzey bir yetkiliye ölüm tehdidi yolladığına vurgu yapıldı. r/wallstreetbets hareketini “taciz” ile suçladılar. Bu yetmedi organizasyon yaptıkları discord kanalı “nefret suçu” bahanesiyle kapatıldı. Bugüne kadar elitlerin kirli ilişkileri ve haksız kazançlarının üzerine giden her oluşum gibi “aşırılıkla” itham edildiler.

İşin siyaset kısmı

Ancak siyasette r/wsb grubuna destek verenler de oldu. ABD sermayesine karşı kimliği ile bilinen Demokrat meclis üyesi Alexandria Ocasio-Cortez ve Cumhuriyetçi Ted Cruz desteklerini açıkladılar. Bunun yanında halkçı, solcu geçinip borsa elitlerinden yana tavır alan Elizabeth Warren gibileri de hayal kırıklığı olmaktan öteye gidemediler.

Ancak işin en can sıkıcı kısmı Biden’ın taze hazine bakanı Janet Yellen’dan geldi. Medyamızda da “ABD’nin ilk kadın hazine bakanı” diye bayram edilen Yellen’ın bu Gamestop olayında en çok zarar eden Citadel isimli firma da dahil olmak üzere bir çok finans şirketinden “panelde konuşma ücreti” adı altında milyonlarca dolar aldığı ortaya çıktı. Bu konu üzerine yasalar çıkaracak kişilerin malum şirketlerden para alıyor olması ise kamuoyunu epey rahatsız etti.

Devlet müdahale etsin diyenler ise manipülasyona genel olarak bir şey yapılmadığını görmezden geliyordu. Temsilciler meclisi başkanı Nancy Pelosi 22 Aralık’ta Tesla’dan 1 milyon dolar hisse satın almış geçtiğimiz günlerde Biden hükümeti bütün devlet kademelerinde elektrikli arabaya geçileceğini açıklamıştı. Bu tabii ki Biden’ın seçim vaadiydi. Ancak hangi vaadin öncelikli olduğu bilgisi Pelosi’de vardı ve bu sayede kar etti. Sırf bunun için bile soruşturma başlatılabilirdi ancak gerek görülmedi. Pandeminin başındayken birkaç Cumhuriyetçi senatör virüsün hangi noktalara geleceğini bilmelerine rağmen halka açıklama yapmamış önce gerekli hisse satışlarını gerçekleştirmişlerdi. Özetle manipülasyon güçlü olan herkese serbestti.

Bu redditçiler hapis yatar mı?

Uzmanların söylediğine göre pek olası gözükmüyor. Görünen o ki şu an yaşadığımız durum pek eşi benzeri olmayan bir hareket. Çünkü r/wallstreetbets’de yapılan olay borsa manipülasyonu kategorisine tam girmiyor. Manipülasyon olarak sayabilmek için gerçek olmayan bir bilgiyi yaymaları ya da halka açık olmayan bilgiler üzerinden yönlendirme yapmaları gerekiyor. Örneğin “ Gamestop Seattle’a yeni bir plaza dikiyormuş” gibi bir söylenti çıkarsalardı bu ciddi bir suç olurdu. Ancak yaptıkları tek şey “arkadaşlar Gamestop’tan hisse alıyoruz ve satmıyoruz” demek. Tarihte ilk kez böyle kollektif bir hareket gerçekleşiyor. Ve işin ilginci de internetteki bir grup genç sermayeye 10 yıl önceki “Occupy Wall Street” eylemlerinden binlerce kat fazla zarar vermeyi başardı. Muhtemelen bundan sonra böyle bir şey olmasını önleyecek yasalar çıkacaktır. En azından bu şirketlerden para aldığını öğrendiğimiz siyasetçilerden beklentimiz bu yönde. Ancak o zamana kadar çok zenginin daha canı yanacak gibi gözüküyor.

Bu yatırım şirketleri aynı zamanda bir çok kişinin emekli maaş ve ikramiyelerinden de sorumlular. Ettikleri ciddi zararın bu maaşlarda kesintiye dönüşmesi konuşuluyor. r/wallstreetbets üyeleri ise bunun için bir kampanya başlattılar. “askıda ekmek” benzeri bir planla maaşlarında kesinti olan vatandaşların hesap numaralarını bırakmalarını ve gamestop olayından para kazanıp bağışlamak isteyenlerin yardım etmelerini sağladılar. Bunun dışında da kazançlarını hastanelere, barınaklara bağışlayan çokça üye var.

Tüm bunların sorumlusu kim?

İş ne kadar sıradan vatandaşın zenginden intikamına dönüşse de birkaç internet kullanıcısı yüzünden başladığını düşünmek saflık olur. Bir takım şüpheliler de konuşulmaya devam ediyor. “Oh olsun” gibisinden attığı tweetle gündem olan Elon Musk bunlardan biri. Ancak bunun sebebinin Musk’ın şirketi Tesla’nın pek iyi gitmediği dönemlerde malum borsa şirketlerinin aynı Gamestop’a yaptıkları gibi shorting yaparak batırmaya çalışmaları olduğu ortaya çıktı. Musk işi başlatan olmasa bile kesinlikle desteği ile büyümesine yardım etti. Bana göre ise baş şüpheli olay patlamadan önce Gamestop hisselerinde pay sahibi olan Blackrock şirketi. Olay başladıktan sonra ölmek üzere olan Gamestop hisselerinden 2.4 milyar dolar kar elde ettikleri açıklandı. Belki batmadan önce hisselerini kurtarmak istediler belki de iş beklentilerinden çok daha büyük bir noktaya ulaştı. Sanırım bunu kimin başlattığını tam olarak saptayabilmek için erken. Ancak olaydan sonra ülkemizin borsasının bile %8 değer kaybettiği düşünülürse epey tarihi bir dönem geçiriyoruz demektir. Haftaya başka bir yazıda görüşmek dileğiyle, iyi hafta sonları efendim.