'Alman vatandaşı olmak isteyen çocuk' beyinlerin gitmesini nasıl engelleriz?

Beyinler Ülkelerindeki Siyasi ve Dini Baskılardan Kurtulmak İçin de Yaşadıkları Yerleri Terk Ederler

23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı dolayısıyla mikrofon uzatılan öğrencilerden biri hayalinin Almanya'nın Köln Üniversitesi'nde tıp okumak olduğunu söyledi. Ve ekledi, 'Ondan sonra da belki Alman vatandaşı olurum.' Konu sosyal medyada geniş yer buldu. Bu konu farklı açılardan ele alınabilir. Konunun ülkemizdeki beyin göçü açısından da ele alınmasının uygun olacağını düşünüyorum.

Ülkemizde giderek artan 'beyin göçü' artık çocuklarımızı dahi etkiliyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verileri beyin göçü konusunda önemli şeyler söylüyor. TÜİK'in 'Uluslararası Göç İstatistikleri' raporuna göre 2017’de Türkiye’den göç eden kişi sayısı bir önceki yıla kıyasla yüzde 42,5 artış göstererek 253 bin 640 olmuş.

Şimdi bu çocuğumuzun hayali olan, beyin göçünün ne olduğunu, nedenlerini, nasıl önlenebileceğini ele almaya çalışalım.

Beyin Göçü Ülkemiz Adına Birçok Ekonomik, Kültürel ve Sosyal Kayıp Demektir

Beyin göçü, daha çok yüksek seviyede yetenekli profesyonellerin; yani bilim insanlarının, mühendislerin ve doktorların göçünü ifade etmek için kullanılır. Bu anlamda beyin göçünün ekonomik ve sosyal boyutları bulunmaktadır. TDK’da ise beyin göçü; “ İleri düzeydeki meslek ve bilim adamları ile uzmanların bir başka gelişmiş ülkede yerleşip çalışmak amacı ile kendi ülkelerinden ayrılması” olarak tanımlanır. Beyin göçü bu anlamıyla ülkemiz adına birçok ekonomik, kültürel ve sosyal kayıp demektir. Beyin göçü aslında hep olmuştur; ama 20. yüzyılda ağırlık kazanmıştır. Bu beyin göçleri sadece savaş ya da olağanüstü durumlarda olmamıştır. Filozof ve bilim insanları her daim dünyadaki cazibe merkezlerine yönelmişlerdir. Örneğin M.Ö 600-M.S 300’de dünyadaki çekim merkezi Atina, daha sonra Roma’dır. İslam tarihinde ise Emeviler ve Abbasiler döneminde Şam ve Bağdat birer ilim merkezi olduğundan göçler almışlardır.

İki Dünya Savaşı Arasında Yoğun Beyin Göçü Olmuştur

Diğer taraftan beyinler ülkelerindeki siyasi ve dini baskılardan kurtulmak için de yaşadıkları yerleri terk edebilmişlerdir. Örneğin Ortaçağ’da kilisenin skolastik baskısından bunalan Avrupalı beyinler göç etmek zorunda kalmışlardır. Bu tablo 14. Louis Fransa’sında da görülmüştür. Yine iki dünya savaşı arasında da yoğun bir beyin göçü olduğu görülmektedir. Yahudi bilim insanlarının çoğu Nazilerin iktidara gelmesiyle Almanya ve Avusturya’dan uzaklaşarak ABD ve İngiltere’ye göç etmişlerdir. Göçler, bu boyutuyla göç eden kişinin bireysel olarak sosyo-ekonomik ve eğitim imkânlarını artırmaktadır. Ama göç veren ülke açısından ise beyin göçü önemli bir kayıptır.

Ülkemizdeki Beyin Göçünün Nedeni Nedir?

Beyin göçünün önemli bir boyutu da eğitim için yurt dışına gidenlerin okullarını bitirdikten sonra, eğitim aldıkları yerde kalıp Türkiye’ye dönmemeleridir. Bu öğrencilerimizin gittikleri ülkeler onları cezbettiğinden oralara yerleşmekte ve geri dönmek istememektedirler. Genel anlamda ülkemizdeki beyin göçü ise 1960’larda Almanya’ya gönderilen işgücüyle başlamıştır. Bu dönemde yurtdışına gidenlerin yaklaşık %30’u beyin göçü sayılabilecek niteliktedir. İlerleyen süreçte ülkemizin yaşadığı ekonomik ve siyasal sıkıntılar beyin göçünün artmasına neden olmuştur. Yapılan araştırmalara göre 1960’lardan sonra ülkemizden yurtdışına olan beyin göçlerinin nedenleri; gelecek endişesi, belirsizlikler, toplumsal, mesleki ve ekonomik olumsuzluklar, siyasi baskılar vb. şeklindedir.

Peki, Beyin Göçü Nasıl Önlenebilir?

Fikir hayatımızın çölleşmesine yol açan beyin göçünü azaltmak ve tersine beyin göçünü arttırmak için başta MEB olmak üzere sorumlular ivedi olarak gerekli çalışmaları yapmalıdırlar. Ülkemizde araştırma bütçeleri arttırılmalı, yurtdışındaki cazip bölümlerin araştırma merkezleri ve araştırma merkezleri açılmalı, yurtdışına çıkacaklar için online seminer imkanı sunulmalı, yüksek nitelikli beyinleri kaybetmemek adına ekstra da, tatil, özel sağlık sigortası, konut gibi cezbedici imkanlar verilmeli, üniversitelerdeki bürokratik engeller en aza indirilmeli, ülkemizdeki üniversiteler gerek özgürlük ortamları gerekse de diğer koşulları itibariyle birer cazibe merkezi haline getirilmelidir.

Günümüz dünya koşullarında beyin göçünü tamamen durdurmak mümkün olmamakla beraber, ülkemizin yüksek beyinlerini ülke dışına çeken veya ülkemizden iten faktörleri çok iyi analiz etmeliyiz. Ülkemizin yetişmiş beyinlerini ülkemizde tutma ve gitmiş olanları da geri dönmeye teşvik edecek olumlu şartları sağlamak zorundayız. Çeşitli kalkınma politikaları ile kademeli olarak beyin göçü en aza indirilebilir. Beyin göçünün politik istikrarsızlık, işsizlik sarmalı ve araştırma faaliyetlerine yönelik nedenleri en aza indirilerek; ekonomik, siyasal, teknolojik ve eğitimsel nedenleri de iyi analiz edilmediği sürece, fikir hayatımızın çölleşmesine yol açan beyin göçünü engelleyemeyiz. Türkiye Hepimizin, Eğitim Hepimizin…