Pandemi içinde Pandemi: Bağımlılık

Evlilik ve Aile Terapisti Psikolog İpek Aykol

2020’den beri savastigimiz Corona virüsüne ek olarak ciddiyeti günden güne daha da artan başka bir toplumsal saglik krizi ile karşı karsiyayiz: psikolojik-duygusal stres ve artan bagimliliklar.

2020 senesinin başından beri Opioid yüzünden ölen insanlarin sayısı artmaktadır. Opioid, ağrının giderilmesi için reçete ile verilen ilaçların içinde yer alan bir maddedir ve bağımlılık yapar. Endorfin aktivitesini taklit ederek ağrıları azaltır. Eroin de beyinde aynı reseptörleri uyardığı için, bazı insanlar ağrı kesicilerden Eroin’e geçiş yaparlar.

Eskiden bağımlı olup bırakan insanlarin bağımlılıkları, Covid krizinde tekrar nüksetmiştir. Hali hazırda bağımlılık sorunu olanlar ise finansal zorluklardan dolayı daha ucuz narkotikler almak zorunda kalıp hayatlarini daha da fazla riske atmistir.

Sayısı artan bağımlılık sadece Opioid benzeri narkotik maddeler için değildir. Covid kısıtlamaları başladığından beri bir çok ülkede alkol ve kenevir (halk arasinda ot) satışları artmıştır. Sosyalligin azalması ve yaşamsal sıkıntıların artmasıyla bu maddelerin de kullanımı artmıştır. Aynı zamanda kişilerin yaşadığı finansal sıkıntılar, hayatlarindaki stres seviyesini arttırmıştır.

Covid yüzünden bir çok insanın travma yasadığını söyleyebiliriz. Özellikle alanda çalışanlar, sevdiklerini kaybedenler büyük risk altındadır. Bu tip travmalar yasayan insanların yaklaşık %5-20’si Akut Stres Bozuklugu (ASB) yasayabilir. ASB, 5 semptom kategorisinden oluşur: istemsiz semptomlar, olumsuz duygu durumu, disosyatif semptomlar, kaçınma semptomları ve uyarılma semptomları. Travmatik olaydan 3 gün bu kategorilerin altında yatan semptomlardan 9 veya daha fazlasi 1 ay veya daha az sureyle yasaniyorsa, ASB tanisi koyulabilir. Semptomlar daha uzun sure devam ederse, Travma Sonrasi Stres Bozuklugu haline gelir. Eğer bu bozukluk tedavi edilmezse kişinin hayatini uzun yıllar boyunca etkileyebilir.

Travma Sonrasi Stres Bozuklugu yasayan kişiler alkol ve madde kullanarak semptomlarini iyileştirmeye, geçiştirmeye calisirlar. Travma Sonrasi Stres Bozuklugu yasayan insanların %46’si bağımlılık riski tasir. Erken müdahale ve destek, bu riski azaltir.

Travma Sonrasi Stres Bozuklugu ve Akut Stres Bozuklugunun disinda başka stres bozukluklari da vardır. Bir çok insan yasadiklari günlük stresten dolayı bas agrisi, endişe, rahat seyahat edememe, finansal sorunlar gibi problemler yasiyor. Bu kişiler, Bruce McEwen’in “alosterik yuk” dediği sendromu yasiyor olabilir. Bu teoriye göre, vücudumuzda cevresel faktörlere tepki veren ve dengeyi sağlamaya calisan bazı sistemler vardır. Bu sistemlerin dengesi bozulunca, alosterik yuk sendromu yasanir. Eğer bu yuk uzun sürerse hipertansiyon ve bagisiklik hastaliklari gibi sorunlara yol açabilir. Daha da önemlisi uyku bozuklugu, endişe ve duygu durum bozukluklari gibi sorunlar ortaya cikabilir. İşte bu sorunlar ile basa çıkabilmek için bazı insanlar alkol ve uyuşturucuya başvururlar.