Belgelerle Menemen olayı, Kubilay’ın şehit edilişi-1

Derviş Mehmet, yerde yatan ve canlı olan Kubilay’ı sürükleyip, bir ayağı ile vücuduna basmak suretiyle yüzüstü yatırır, torbasından testere ağızlı bağ...

Derviş Mehmet, yerde yatan ve canlı olan Kubilay’ı sürükleyip, bir ayağı ile vücuduna basmak suretiyle yüzüstü yatırır, torbasından testere ağızlı bağ bıçağını çıkarır ve boynundan keserek Kubilay’ın başını gövdesinden ayırır. Saçlarından tutarak taşa vurur, sonra meydana döner.

6 Aralık 1930… Derviş Mehmet ve beş adamı, Menemen’e gidiş için Manisa’dan ayrılırlar. Son uğrak yerleri olan Bozalan köyünde, Derviş Mehmet Mehdiliğini ilan eder. 23 Aralık’ta Menemen’e ulaşacak şekilde plan yaparlar.1930’larda Menemen, dört-beş bin nüfuslu bir ilçeydi. Milli Mücadelede kıyıma uğramış, işgal kuvvetleri tarafından yaklaşık bin beş yüz kişi öldürülmüştü. İlçede, küçük bir jandarma birliği ve şehrin dışında 43’üncü Piyade Alayı kışlası vardı.

23 Aralık 1930…Derviş Mehmet ve adamları, 23 Aralık 1930 günü sabah namazından önce külahlı ve cüppeli olarak Menemen’e gelirler. Müftü Camii’ndesabah namazını kılarlar. Namazdan sonra, Derviş Mehmet kendini Mehdi olarak tanıtıp, dini korumaya geldiğini, yetmiş bin kişilik Halife ordusunun da yolda olduğunu cemaate söyler. Müezzin de, minareye çıkıp aldığı müjde şerefine bir el ateş eder. Derviş Mehmet, camideki yeşil bayrağıalıp, öğleye kadar bu sancağın altında toplanmayanların kılıçtan geçirileceğinibildirir. Yeşil bayrağı,hükümet meydanının ortasında açtıkları çukura dikerekçevresinde tekbir getirmeye, zikir yapmaya başlarlar.Bazı Menemenliler debuna katılır.Derviş Mehmet: “Ey Müslümanlar! Ne duruyorsunuz? Halife Abdülmecit sınıra geldi, yeşil bayrak çıktı, gelin altında toplanın, şeriat isteyelim! Şapka giyenler kâfirdir! Yakında fes giyilecek!”şeklinde bağırmaya başlar.Bir jandarma eri, durumu görür ve yüzbaşısına haber verir. Jandarma yüzbaşı, gericilere tavsiyede bulunur, ancak etkili olamaz ve hükümet konağından piyade alayına telefon eder.

O sırada Asteğmen Mustafa Fehmi Kubilay,kışlada birliğini eğitime çıkarmak için hazırlık yapıyordu. Jandarma Yüzbaşı telefonla durumu alaya bildirince, Alay Komutan Yardımcısı, Asteğmen Kubilay’a bir müfreze ile hemen olay yerine gitmesini emreder. Kubilay kendi tabancasını bile almadan, müfrezedegerçek mermi yerine,manevra fişekleri (eğitim için kullanılır, yalnızca ses çıkarır) ile olay yerine hareket eder. Kubilay,müfrezeyi olay yerinin uzağında durdurup, tek başına Derviş Mehmet ve adamlarına yaklaşır.Mehmet’in yakasından tutarak silahlarını bırakmalarını ve teslim olmalarını ister. Derviş Mehmet’in bir arkadaşı ateş eder ve Kubilay yaralanır. Yaralı Kubilay, zorlukla yakındaki caminin avlusuna doğru koşar.Bu sırada, bir el daha ateş edilir ve Kubilay,cami avlusunda yere düşer. Müfrezenin başındaki çavuşlar kaçınca askerlerde dağılır.Derviş Mehmet, yerde yatan ve canlı olan Kubilay’ı sürükleyip, bir ayağı ile vücuduna basmak suretiyle yüzüstü yatırır, torbasından testere ağızlı bağ bıçağını çıkarırve boynundan keserekKubilay’ın başını gövdesinden ayırır.Saçlarından tutarak taşa vurur, sonra meydana döner.

Derviş Mehmet’in adamları bu sırada “tekbir” çekiyor, bazı Menemenliler de bu vahşeti alkışlıyorlardı. Derviş Mehmet, Kubilay’ın başını yeşil sancağın sopasının ucuna koyar. Seyreden topluluktan bir kişi, ip getirir ve kesik başlı sancağı meydanda bir direğe bağlarlar. Derviş Mehmet bir kahraman edasıyla, elleri ve yüzü kan içinde nutuk atmaya devam ederek: “Cumhuriyet bitmiştir”der. Bu sırada, çarşı bekçileri Hasan ve Şevki eve dönerken, silah ve alkış sesleri üzerine olay yerine gelirler.Hasan silahını çekip ateş eder, Derviş Mehmet’in adamlarından birini yaralar. Caniler, Hasan ve Şevki’yi de anında şehit ederler.

Olaydan sonra, Menemen Cumhuriyet Savcısı, Savcı Yardımcısı ve Hükümet Tabip Vekilinin yazdıkları,23 Aralık 1930 tarihlidehşet verici raporşöyledir: “Gazez Camisi girişinin sol tarafındaki bahçede, arkası üstü yatık, sağ tarafında kasaturası kınından çekik bir halde, elbiseleri kanlı, başı boynundan ayrılmış ve etrafındaki toprakta çok fazla kan lekeleri bulunan, tahminen 25 yaşlarında, üzerinde haki renkte askeri elbise olan ölünün Yedek Subay İzmirli Hüseyin oğlu Kubilay olduğu anlaşılmıştır.”

Görgü tanığı, telgraf memuru Nail Bey, olayı şöyle anlatır: “Kubilay Bey’in komutasında bir müfreze geldi. Müfreze komutanı (Kubilay), Vakıflar kahvesi önünde askerleri durdurup ‘süngü tak’ emrini verdi ve kendisi eşkıyanın yakasını tuttu… Derviş Mehmet’in bir arkadaşı, Kubilay’ı arkasından bir silahla vurdu. Yere düştü, on beş saniye kadar yerde kaldıktan sonra, kalkıp cami yönünde koştu… Biraz sonra saçından tutulu olduğu halde, zavallı Kubilay Bey’in kesik kafasını getirdiklerini gördük. Ellerindeki sancağın ucuna kesik kafayı geçirdiler. Kesik başın, elektrik direğine bir kırmızı kuşakla bağlandığını gördüm. Kubilay Bey’in başı asılı olduğu halde meydanda dönüyorlardı.”

Bu arada, olay üzerineAlaydan gönderilen makineli tüfek birliğinin komutanı, canilerin teslim olmasını ister. Ancak Derviş Mehmet: “Bize kurşun işlemez” cevabını verir. Komutan, birliğine ateş emri verir. Derviş Mehmet ve iki adamı ölür, diğerleri çil yavrusu gibi dağılan kalabalığa karışıp kaçarlar. İki gün sonra, olayla ilgisi bulunanlar yakalanır. Sıkıyönetim ilan edilir. Olaylar sırasında ihmali görülen kamu görevlileri hakkında yasal işlem yapılır, görevden el çektirilir. Geniş çaplı soruşturmalar yapılır, olaya karışanlar ve azmettiriciler yargılanırlar. Yargılamalar sonucu28kişi idam edilir; 73 kişi de çeşitli hapis cezalarına çarptırılır.

Fransızlar, 12 Ağustos 1930’da kurulanSerbest Cumhuriyet Partisi’ni yok etmek için Atatürk’ün ve İsmet Paşa’nın bu olayı düzenledikleri şeklinde propaganda yaparlar. OysaSerbest Cumhuriyet Partisi, 17 Kasım 1930 tarihinde, Kubilay’ın şehit edilmesinden 36 gün önce kendi kendini feshetmiştir.

88 yıl önce, Kubilay’ın boynunu keserek öldüren ve başını Menemen meydanına asan canilerkimlerdi?Bir sonraki yazımızda, konuyu belgelere dayanarak incelemeye devam edeceğiz.

Özet Kaynakça:

Genelkurmay Başkanlığı ATASE Arşivi.

Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri, Ankara, 2006.

Fethi Okyar, Üç Devirde Bir Adam, İstanbul, 1980.

Etiketler
Şehit