Maskede yeni kriz: Evdeki hesap çarşıya uymadı

Koronavirüs salgınıyla beraber en stratejik ürünlerden biri haline gelen tek kullanımlık cerrahi maske üretimine çok sayıda firmanın girmesiyle oluşan arz fazlasının hem maskelerdeki kalitenin düşmesine neden olduğu, hem de ihracat yapılamadığı için ülkeyi bir ‘maske çöplüğü’ne çevirdiği belirtiliyor.

Dünya’dan Yener Karadeniz’in haberine göre, tek kullanımlık cerrahi maskede nisan ayından bu yana 2.4 milyar TL’lik yatırım yapıldı, yıllık kapasite 40 milyar adete yaklaştı. Ancak arz kontrolsüz arttı, sağlıksız maske oranında patlama meydana geldi. Öyle ki dört ayda yıllık üretim kapasitesi 36 milyar adete çıktı, ancak Türkiye’nin yıllık maske ihtiyacının 18 milyar adet olduğu tahmin ediliyor.

Üç ihracata bir hibe şartı

Sektör temsilcileri, halihazırda uygulanan üç ihracata bir hibe şartının Türkiye’nin dünyada rekabetçiliğini olumsuz etkilediğini vurgularken, satılamayan maskellerde stokların arttığı ve yakın zamanda ülkenin maske makinesi çöplüğüne döneceği uyarısı yapıldı. Maske, tulum, koruyucu önlük, tıbbi ve cerrahi maske ihracatı mart ayında Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu'nun ön iznine bağlanmış ve ağustosta yapılan düzenlemeyle kişisel koruyucu ekipmanlarda üç adet ihracata karşılık bir adet hibe şartı uygulanmaya başlandı.

İhracatın 2 milyar dolarlık kapasitesine ragmen 116,5 milyon dolarda kalmasını hibelere bağlayan İstanbul Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçılar Birliği (İTHİB) Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Öksüz, “AB’nin Çin’den maske ithalatı son birkaç ayda 10 milyar Euro’yu aştı. Türkiye ise hibeler sebebiyle maalesef fiyat tutturmada başarılı olamadı, bu yüzden Çin tüm piyasaya hâkim oldu. Hibe şartının kaldırılması gerekiyor. Küresel ölçekte kişisel koruyucu donanım ürünlerine ilişkin talepte bir doygunluğa ulaşıldıktan sonra hibelerin kaldırılmasının bir önemi bulunmayacak” dedi.

Öksüz’ün verdiği bilgilere göre halihazırda tek kullanımlık cerrahi maskede fiyatlar yurtdışında 10 cent civarında iken Türkiye’de söz konusu rakam 40 kuruşa kadar gerilemiş vaziyette.

Maske üreticilerinin yüzde 80'i merdiven altı

Son dönemde maske üretimine en büyük yatırımlardan birini yapan AS Holding Yönetim Kurulu Başkanı Uğur Akkuşise, “Tüm dünyaya ihracat yapma potansiyelimiz var. Ancak burada niteliksiz ve kalitesiz maskeyi ayırmak lazım. Maske yatırımı denilen şey bir makine alıp maske basmak değil. Marka oluşturarak, ürünün AB standartları da dahil olmak üzere tüm belgelerini, raporlarını alarak tamamen hijyenik olarak üretmek gerekiyor. Ancak o zaman ihraç edebilirsiniz. Şu an piyasada maske üreticilerinin yüzde 80’i merdiven altı. Tekstil firmalarında, atölyelerde üretiliyor, entegre bir şekilde üretilmiyor. Bu nedenle piyasada ucuz maskeler mevcut. Bu maskeler ihraç edilemediği gibi, iç piyasada da fazla tüketilemiyor. Bunlar çöp, insanlar bu konuda bilinçlenmeli ve korunmalı” diye konuştu.

‘Ülke maske makinesi çöplüğüne döndü’

Maske üretimine mart ayında başlayan ve 25’e yakın ülkeye ihracat yapan Dentac’ın Tedarik Zinciri Direktörü Ömer Aydın da Çin’in geçen sürede dünyada maskede büyük oyuncu haline geldiğini belirtirken, “Bu iş, yüksek kâr marjı nedeni ile işin ehli olmayanlar tarafından yapıldı. Fiyatlar pandemi öncesine dönünce zararına satıp çıkmaya çalışıyorlar. Ülke maske makinesi çöplüğüne dönmüş durumda” diye konuştu.